Xeyli vaxtdır ki, bütün varlığı ilə ana təbiətə bağlı olan şair Polad İbrahimoğlunun yaradıcılığı məni rahat buraxmır. Sanki hər an uca dağların arxasından boylanan günəş şölələritək yal-yamacdan üzüaşağı üstümə axıb gəlir, nəcib caynaqlarını irəli uzadıb yaxamdan yapışır, pəhləvan cüssəsi ilə ayaqlarımı yerdən üzüb göyə qaldırır və səmalarda fırladır. Başgicəllənməsindən gözlərimi yumuram. Elə bilirəm ki, yatmışam, hər şeyə də son qoyulub. Di gəl ki, belə olmur. Yuxularımda da şairin şeirlərində təsvir olunan Gədəbəyin mənzərəsi göz oxşayan təbiətində gəzirəm, gədiklərini dolaşıram, qalxıb aşırımlarını aşıram. Bir də görürsən ki, hansısa yoxuşda ilişib qalmışam, təntiyirəm. Ətrafa göz gəzdirirəm; bura ki, Sarı Güneydir. Bəs mən axı Qarı dağına qalxmalıydım, bura necə gəlib çıxmışam? Bir anda ayağımı Düzyurdda yerə bərk vurub Miskinliyə adlayıram, ordan Qala kəndə gedirəm. Yolüstü Koroğlu qalasını fəth edirəm. Arıqırandan vurub Çobankənddən çıxıram, adlayıb Şınıxı dolaşıram. Mormorda dizlərimi yerə qoyub bəsdi deyincə turşsu içirəm, ayağa durub ürəkdən “oxxay” deyirəm. Hacılardan, Əyridərədən keçib Dörddərin başının üstündən dolana-dolana gəlib çıxıram Qaravəllərin zirvəsinə. Gün gözümə düşməsin deyə əlimi qaldırıb kəsməsinə tuturam gözümün üstünə, Tovuz, Qazax mahalına baxıram. Göz işlədikcə uzaqlara boylanıram. Hər yerdən saz, avaz sədaları gəlir qulağıma. Sanki bölgədə söz qaynayır, aşağılarda çalınan saz simlərindən qopan gözəgörünməz qığılcım ilğıma çevrilib göyün ənginliklərinə qalxır. Hər yerdə də Polad İbrahimoğlunun nəfəsi hiss olunur, buğlana-buğlana şahə qalxan ilğımlar içində onun misraları seçilir, “biz burdayıq” deyir.
Polad İbrahimoğlu əslən Gədəbəy rayonundandır. Cobankənd deyilən məkanda doğulub boya-başa çatıb. Uşaqlığı, yeniyetməliyi orda keçib. Özünü dərk edəndən sonra doğma yurdu at belində oymaq-oymaq dolaşıb, təbiəti daha yaxından tanıdıqca ona vurulub, sevib. Sonralar təhsili, işi ilə əlaqədar köçüb şəhərə getsə də doğma yurdu, xüsusən də ilham alıb pərvazlandığı təbiəti heç zaman yaddan çıxartmayıb. Tətillərdə, iş məzuniyyətlərində, ələ düşən fürsətlərdə həmişə doğma elə üz tutub. Vaxtını təbiətin qoynunda keçirib. Odur ki, onun poeziyası adama şandan süzülən bal təsiri bağışlayır.
Cobankənd camaatı dağlı-aranlı olub. Şahdağ silsiləsində Qaşqaqar yaylağı deyilən bir məskən var. Orda zirvəyə çıxıb üzü o tərəflərə boylananda Göyçə mahalı görünür, xüsusən də Göyçə gölünün füsunkar obrazı göz oxşayır. Qaşqaqar yaylağında seçilən qayanın başında rəhmətlik İbrahim kişi bir yurd yeri düzəldibmiş. Hər il yayda ailəliklə ora köçərmişlər. Ordan axan çayın üstündə bir bulaq varmış, adına Qiblə bulağı deyərmişlər. Rəhmətlik anası deyərmiş ki, bulaq üzü qibləyə axdığına görə qədimdən ona belə ad qoyublar.
Sonralar illər keçib, İttifaq dağılıb, ölkələr azadlığa qovuşub. Bədnam qonşular araya nifaq salıb fitnə törədiblər. Hər yerdə olduğu kimi Gədəbəydə də əhalinin yaşam tərzi pozulub. Göyçə mahalı yerindən, yurdundan didərgin salınıb. Camaatın bir qismi gəlib Gədəbəydə bərqərar olub. Ermənilərin fitnəkarlığına baxmayaraq inadkar gədəbəylilər heç bir zaman yaylaq yerlərini boş qoymayıblar. Sadəcə, valideynləri dünyasını dəyişəndən sonra Polad yaylaqdan uzaq düşüb. Bunların hamısı onun yaddaşına hopub, nisgilə çevrilib, silinməz izlər buraxıb. Üstündən nə qədər keçsə də Polad bu nisgili unutmayıb. Nəhayət, bir gün – 2012-ci ilin xoş yay günlərindən birində, iki yaşlı nəvəsi Yusifin ad günündə ailəliklə yaylağa qalxıblar. Onu daha çox viran qalmış oba yerlərinin və təbiətin bərpası düşündürüb. Həm də ata-anasının bu yerlərə qayğısı yadına düşüb. Burdakı bulağı bərpa elətdirməyi sanki anasının vəsiyyəti kimi düşünüb. Dağlara maşın yolu olmadığından at belində ora sement, qum daşıtdıraraq ilk olaraq Qiblə bulağını bərpa elətdirib, sevimli nəvəsinin şərəfinə adına “Yusif bulağı” deyib. Amma hər yerdə “Qiblə bulağı”ndan danışır ki, tarix unudulmasın, yarıdan xatırlanmasın. Hətta, buna “Gedək” başlıqlı bir şeir də həsr edib.
Eyham səsi gəldi dərdli qəlbimin,
Ürək də titrədi — dağlara gedək.
İlhamım, vüqarım sizə bağlıdı,
Barlı, bərəkətli bağlara gedək.
Həsrətlə gözləyir Yusif bulağı,
Şirin olur doğma yurdun qucağı.
Şən olsun Vətənin hər bir bucağı,
Bir az da o keçmiş çağlara gedək.
Quzu otaranda xəyala daldım,
Uşaqlığı bir də yadıma saldım.
Anasız, Atasız tək-tənha qaldım,
Gəl, ay dərdlərim gəl, ağlara gedək.
Şeir yazdım, qələm də paralandı,
Göz yaşımdan vərəq də qaralandı.
Can deməkdən ürək də yaralandı,
Qol-budağı sınmış tağlara gedək.
Səhər tezdən nəydi, nə düşdü yada,
Polad, göylərdənmi gəlmişdi səda?
Ölənlərə rəhmət, salıram yada,
Həmişə toy olsun, toylara gedək.
Bulaq bərpa olunanda, sonra da bu şeir Poladın qəlbindən süzülüb ağ vərəqlər üzərində misralara düzüləndə həyatda nə ata vardı, nə ana. Polad baba mehrini nəvələrinə, ailəsinə bağlayaraq ulularını da xoş xatirələrlə yad edirdi. Ululardan qalan ənənəni nəsilbənəsil yaşatmaq əsli-nəsli-nəcabəti düz olanların missiyasıdır.
Polad İbrahimoğlunun Gədəbəydən parlaması da təbiidir. Bu gün ədəbi mühitdə Gədəbəydən çıxan, imzasını poeziyası ilə təsdiq etmiş kifayət qədər çox sayda söz adamını sadalamaq mümkündür. Vəli Miskinli, İlyas Tapdıq, Rəşid Poladoğlu, Pirverdi Dağlaroğlu, Firdovsi Sultanov, Musa Ələkbərli, Əli, Cədid, Süleyman Abdulla, Sahib Camal, bəhlul Ataxallı, Ayaz Arabaçı, Ramiz İsmayıl, Zəka Vilayətoğlu, Gəray Göyyurd, Cavanşir Qənbər, İlqar Türkoğlu, Xaliq Azadi, Bəxtiyar Abbas İntizar, Elşən Eloğlu, Ramiz Kərəm, Qiyas Əcaib, Vahid Aslan, İntiqam Yaşar, Həvva Nazim, Məlahət Yusifqızı, Pərvanə Bayramqızı, Gülnarə İsrafil, Gülnar Gədəbəyli, Gülaya Şınıxlı və başqalarının hər birinin yaradıcılığında ümumi mənzərə ənənəvi poetik axın olsa belə, hər birinin özünəməxsusluğu, şair üslubu özünü büruzə verir. Necə deyərlər, beş barmaq bir olmadığı kimi, bütün romantiklər də sənət baxımından zövqləri, fərdi üslubları, hətta bir çox hallarda deyim tərzləri, fəlsəfi baxışları, düşüncə tərzləri etibarı ilə bir-birindən fərqlənmişlər.
Odur ki, Polad İbrahimoğlu vaxtaşırı həm klassiklərin, həm də müasirlərin yaradıcılığı ilə maraqlanır. Bundan əlavə hələ orta məktəbdə müəllimi olmuş Pirverdi Dağlaroğlunun əziz xatirəsinə hörmət əlaməti olaraq onun şeirlərinə müraciət edir, dəyərləndirməyə cəhd göstərir.
Məhz, bu xüsusiyyətlər Polad İbrahimoğlunu müasirlərindən fərqləndirir. Onun təbiətə, ətrafda baş verən hadisələrə baxışı, xalq folklorundan bəhrələnərək nəzmə çəkdiyi fikirlərini sadə el dilində səsləndirməyə çalışması məhz ustadlardan nəsilbənəsil ötürülən müsbət haldır. Məncə, onun bu istəyi bir çox hallarda uğurlu alınmışdır.
Mənim eşqimə fələk boran ələdi,
Hara addım atdım, gördüm tələdi.
Aşiqlərin hamısımı belədi?
Zaman getdikcə hər gün saralırsan. (“Haralısan” şeirindən)
Polad İbrahimoğlu ilə şəxsi tanışlığımız onun cəmiyyətə səkkizinci kitabını təqdimetmə zamanı oldu. Düzdür, bu vaxta qədər müxtəlif dərgilər və sosial şəbəkə üzərindən şairin onlarla şeirini oxumuşdum, təsəvvürümdə onun şair obrazını yaratmışdım. Ancaq şairi canlı görmək, şeirlərini öz dilindən dinləmək tamam başqa bir atmosfera yaradır.
Hər tərəfim duman, çiskin içində,
Canım da qovrulur həsrət köçündə.
Karvanım dağılıb, itib köçüm də,
Gör baxan varmı göz yaşına sənin? (“Sənin” şeirindən)
Son illərdə yazdığı iki yüzədək şeirini topladığı kitaba şair “Qoy desinlər” adını qoyub. Adından hiss olunur ki, burda təkcə təbiət mənzərələri deyil, həm də zananın yaşatdığı nisgillər də lirik qəhrəmanın sərt təpkisinə, haqlı giley-güzarına tuş gələ bilər. Xoş təsadüfə bax ki, kitab “Azəri” nəşriyyat-poliqrafiya müəssisəsində çapa hazırlanıb. Kitaba, əslən elə Gədəbəydən olan, sözün keşiyində sərvaxt dayanan, postmodernist üslubu, arxaik el deyimlərindən yeni tərzdə istifadəsi ilə müasirlərindən fərqlənən Süleyman Abdulla könül sevgisi və ürək genişliyi ilə ön söz yazmışdır.
“Polad İbrahimoğlu cismən və ruhən öz el-obasına, öz kəndinə bağlı şairdir. Onun elə bir şeiri yoxdur ki, orda dağ havasının təmizliyi hiss edilməsin, şaqraq dağ çaylarının səsi, bumbuz bulaqların şırıltısı eşidilməsin. Milli şairdir Polad İbrahimoğlu, aşıq şeiri üslubunda yazdığı qoşmalar, təcnislər, gəraylılar onun bütün varlığı ilə vurğunu olduğu doğma təbiətə, doğma yurda, doğma el-obaya bağlılığın qafiyələrlə kağıza köçürülmüş təzahürüdür. Onun qələmə aldığı şeirləri oxuduqca bir-birindən gözəl təbiət mənzərələri, başı qarlı uca dağlar, dibi görünməyən dərin dərələr, dəniz kimi yırğalanan güllü-çiçəkli biçənəklər, şırıl-şırıl axan durnagözlü bulaqlar bir kino lenti kimi adamın gözünün önündə canlanır. Yamyaşıl dağların sinəsində göy çadırlardan qurulmuş dəyələr, yamaclarda ləngərlənən meşələr, yaylımdan qayıdan naxır, örüşdən dönən qoyun sürüsü, bədöy atların kişnərtisi, nənələrin çalxaladığı nehrənin səsi, altı çırtıltı ilə yanan fısdıq odunu ilə qalanmış ocağın üstündəki satılın pönkürtüsü… yaddaşımızı təzələyir…”
Bundan gözəl bir təsvir olarmı? Təkcə ruh oxşamır, həm də könül ovsunlayır.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi yazıçı Elçin Hüseynbəyli deyir: “Polad İbrahimoğlunu Birliyə üzv qəbul edənə qədər hamımız onu tanıyırdıq. Onun poeziyasının özünəməxsusluğu diqqətimizi çəkmişdi. Qoşma üslubunda yazsa da başqalarından deyim tərzi ilə fərqlənirdi. Sadə el deyimlərindən yerindəcə istifadə etmək bacarığı onun şeirlərinin vurğusunu qüvvətləndirirdi deyə həm mənalı edirdi, həm də oxucusuna xoş təsir bağışlayır”.
Bu hal Polad İbrahimoğlu yaradıcılığına xasdır. Onun bütün yaradıcılığını incələsən, hər bir poetik nümunədə mütləq bir el deyimi taparsan. Bu, şairin həm də xalq folklorunu yaxşı bilməsindəndir.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi poeziya bölməsinin rəhbəri şair İbrahim İlyaslı da onun yaradıcılığı haqqında ürək genişliyi ilə danışır. “Polad İbrahimoğlunun şeirləri ilk baxışda adamın beyninə “hücum” çəkir. Dərhal başa düşürsən ki, burda xüsusi intonasiya tələb olunur. Bəzi on hecalı şeirləri vurğusuz oxuyub təhrif etmək olmaz”, — deyir.
Qoşma janrının banisi Molla Pənah Vaqif sayılır. Ondan sonra bu gözəl şeir formasında yüzlərlə şair, aşıq öz duyğularını, hiss və həyəcanlarını nəzmə çəkib, el ilə aralarında səmimi lirik körpü yaradıblar. Milyonlarla adam həmin şeirləri oxuyub, dinləyib feyziyab olublar. Yüzlərlə mahnılar bəstələnib, sazda ifa olunub. Lakin şeirin bu oynaq formasından istifadə edən şairlər arasında tək-tək imzalar var ki, yeniliyə meylli olublar. Yeniliyə meylli olan müasirlər arasında şeirləri ilə tanış olan istənilən ədəbiyyatşünas Polad İbrahimoğlunun adını şəstlə çəkə bilər. O, el deyimlərindən, asan anlaşılacaq yığcam və uyğun sözlərdən istifadə etməklə qoşmanın on hecalı formasını inkişaf etdirir.
Eyni zamanda klassik qaydada on bir heca üzərində yazdığı şeirlərində də könül oxşayır, oxucusunu rövnəqləndirir. Bu, şeirin ahəngində açıq-aydın görünür.
Aşıq, gəl incitmə sazdakı simi,
Yetişməyib hələ havanın dəmi.
Heyifdi, yaşatma saza da qəmi,
Səni dinləyənin özü qaçacaq. (“Qaçacaq” şeirindən)
Adamın ürəyindən keçir ki, nəsə əlavə eləsin, bəndin məzmunu, mənası barədə bir söz söyləsin, lakin deməyə bir söz tapmır. Şair asanlıqla hər şeyin izahını vermişdir. Vaxtaşırı poeziya məclislərində rastlaşdığımız səhnələrdir. Sazını “döyəcləyən” aşıqlara aydınların, ariflərin demək istədiklərini şair bir bəndə sığdırıb. Odur ki, şərh verməkdənsə Polad İbrahimoğlunun şeirlərinə üz tutsaq yaxşı olar.
Fikirlərim getdi üzü dağlara,
Sirdaş bilib dedim sözü dağlara.
Şikayət də etdim, düzü, dağlara,
Dağlar da dumanı, çəni axtarır.
Bax, qaya, daşın da dərdi varıymış,
Ələ çəkilməyən xına saralmış.
Uşaqlıqdan orda nələrim qalmış,
İndi qalan izlər məni axtarır. (“Axtarır” şeirindən)
Məncə, burda müdaxiləyə ehtiyac hiss olunur. Dağlar mövzusuna kimlər müraciət etməyib? Elə bir şair tanıyırsınızmı ki, dağlara üz tutmasın, dərdini deməsin, zamanın ağırlığından şikayətlənməsin? Dahi Məhəmməd Füzulidən qalan: “Füzuli dərd əlindən dağa çıxdı, Dedilər bəxtəvər yaylağa çıxdı” beyti beş yüz ildən artıqdır ki, dildən düşmür, az qala zərb-məsələ çevrilib nəsildən-nəsilə ötürülür. Aşıq Ələsgərin, Səməd Vurğunun dağlara həsr olunmuş şeirlərindən bir bənd, lap elə bir misra bilməyən azərbaycanlı tanıyırsınızmı? Şeir formasında yadda saxlamasanız belə neçə-neçə şairin bu mövzuda şeirini oxumusunuz, ifa olunan mahnılarda dinləmisiniz. Diqqətlə baxın, görün Polad İbrahimoğlu onlardan hansını təkrarlayıb? Bəzi ədəbiyyatşünaslar qeyd edirlər ki, bütün ifadələr köhnədir, dəfələrlə deyilib, hətta bəziləri çeynənilmiş hala düşüb. Lakin arif şair ən çox işlənmiş mövzunu belə yeniləməyə qadirdir. “Şair sözü, əlbəttə ki, qüdrətlidir, haqdır, haqdandır” deyiblər. Polad İbrahimoğlunun bu şeirinin kiçik bir hissəsində biz bunun şahidi oluruq.
Daha bir məqamı qeyd etməmək şairin təbinə qarşı haqsız davranmaq kimi görünərdi. Polad İbrahimoğlunun təbi dağ qoynundan çağlayan bulağa bənzəyir. Bunun nəticəsi kimi qısa zamanda bir neçə şeir, poeziya nümunəsi yaranır. Bir də şair inci nümunələr yaratmağa çalışmır. Bu yolda özünü oda, közə vurmur, qələmi azad buraxır, beynində necə cilalanıbsa onu vərəqlərə köçürür. Hiss olunur ki, təbiətlə təmasın, dost-yoldaşla ünsiyyətin, zamanın axarında tuş gəldiyi hadisələrin vacib bildiyi, əhəmiyyətli gördüyü hər anın nəzmə çəkilməsini arzulayır və çox vaxt da bu arzusunu gerçəkləşdirə bilir.
Əsl dostdan ötrü pərişan halım,
Qanmazın özü heç, sözü yandırar.
Hər göz gördüyünü anlamaq çətin,
Nadanın baxışı gözü yandırar.
Polad, yeni-yeni üzləri gördün,
Dalınca söylənən sözləri bildin.
Dost üçün az qala canını verdin,
Adamı pis dostun özü yandırar.
Bu, sadəcə bir giley-güzar deyil. Az qala ustadlarımızdan dərs almış şairin öyüd-nəsihətidir. Heç kim baş verənlərdən, qarşılaşacağı hadisələrdən sığortalanmayıb. O cümlədən də adamı özünə bab bilib dost seçimində yanılanlar da az olmayıb. Bu da bir həqiqətdir ki, insan qarşısındakının qəlbindəkiləri oxuya bilməz. Dost seçməkdə öncəgörənlik verilsəydi həyat mənasını itirərdi.
Polad İbrahimoğlunun şeirləri adama çox yaxın, doğma görünür. Elə bilirsən ki, şeirin lirik qəhrəmanı sən özünsən. Şair sənin demək istədiklərini nəzmə çəkib. Bu, onun yaradıcılığının zirvəsidir. Zirvədə isə səmimiyyət dayanır.
Polad İbrahimoğlunun təkcə bu kitaba daxil etdirdiyi şeirlərində deyil, bütün poetik yaradıcılığında ana təbiətə, doğma yurda, qohum-əqrəbaya, dost-tanışa, hətta təsadüfən rastlaşdığı adamlara, ən əsası da zamanın təəssübkeş şairi kimi ətrafımızda baş verən hadisələrə qarşı körpə uşaq sevgisi ilə yanaşması əsas xətti təşkil edir. Bu xətt sonsuzluğa kimi uzanır, yüzlərlə əyri-üyrü xətlər kəsişməsindən keçib gedir. Polad İbrahimoğlunun poeziyasını sevdirən də elə onun səmimiyyəti, dürüstlüyüdür. Ümidvarıq ki, nə vaxtsa ədəbi tənqidin diqqətini çəkəcək və ədəbiyyatşünaslıq masasında dəyərləndiriləcək.
Əli BƏY AZƏRİ,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü,
“Xəzan” ədəbi-bədii jurnalın baş redaktoru
