Mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasının 107 ili tamam olur. losman.ru saytı bu münasibətlə o qanlı-qadalı illərdə xalqımızın müstəqil dövlətini yaratmaq üçün əllərindən gələni etmiş AXC qurucularının hər biri barədə əlifba qaydası ilə növbələyərək bioqrafik məlumat verməyi qərara alıb.
4.
Ağayev Əhməd bəy
Əhməd bəy Mirzə Həsən oğlu Ağayev (Ağaoğlu) 1869-cu ildə Şuşada anadan olmuşdur. O, Türkçülük hərəkatı ideoloqlarından biri, görkəmli ictimai-siyasi xadim, publisist, yazıçı, hüquqşünas, şərqşünas-islamşünas alim, jurnalist və pedaqoqlardan biri olmuşdur. Qarabağ xanı Pənahəli хаnın nəslindəndir. İlk təhsilini Şuşadakı rus məktəbində və Tiflis gimnaziyasında almış, Peterburq Mühəndis-Texniki İnstitutuna daxil olub, lakin təhsilini yarımçıq qoyaraq 1888-ci ildə Parisə getmiş və orada hüquq məktəbini, sonra isə Sarbonna Universitetini bitirmişdir. Əhməd bəy о zaman həm yerli, həm də əcnəbi mətbuatda elmi məqalələrlə çıxış etmişdir. 1894-cü ildə Qafqaza qayıdan ədib 1896-cı ildə Şuşaya gedərək realnı məktəbdə fransız dilindən dərs demişdir. 1897-ci ildə H.Z.Tağıyevin dəvəti ilə Bakıya köçərək realnı məktəbdə fransız dili müəllimi, «Kaspi» qəzetində əməkdaş, daha sonra 1898-1907-ci illərdə ədəbi şöbənin müdiri olmuşdur. 1906-cı ildə «Difai» partiyasını yaratmışdır. 2 dəfə çar II Nikolayın qəbulunda olaraq azərbaycanlıların Bakı ətrafındakı neftli torpaqlardan köçürülməsinin qarşısını almışdır. 1905-1909-cu illərdə «Həyat», «İrşad», «Proqress», «Tərəqqi» qəzetlərində redaktor, naşir işləmişdir. Təqiblər üzündən Türkiyəyə mühacirət edən Ağayev burada «Gənc türklər»lə yaxınlaşıb, «İttihad və tərəqqi» partiyasına daxil olmuşdur. Rusiyada yaşayan azsaylı xalqların 1915-ci ildə Lozannada keçirilən konfransında Azərbaycanı təmsil etmişdir. 1918-ci ildə Qafqaz İslam Ordusunun komandanı Nuru paşanın siyasi müşaviri kimi Azərbaycana dönərək, ADR parlamentinə üzv seçilən Əhməd bəy Paris Sülh Konfransında iştirak edəcək Azərbaycan nümayəndə heyətinin tərkibində 1919-cu ildə İstanbula getmişdir. Lakin İstanbulda «türk jurnalisti və Türkiyə parlamentinin deputatı» kimi ittiham edilərək ingilislər tərəfindən tutulub Malta adasına sürgün olunmuşdur. 1921-ci ildə sürgündən azad edilib və İstanbula qayıdaraq, Türkiyə Qurtuluş Savaşında fəal iştirak etmişdir. Mustafa Kamal Atatürkün yaxın məsləhətçisi olmuş, 1920-ci illərdə Türkiyənin dövlət mətbuat bürosuna müdir təyin edilmişdir. Qars bölgəsindən iki dəfə Türkiyə Böyük Millət Məclisinə deputat seçilən Ağayev Ankara Universitetinin professoru və «Hakimiyyəti-milliyyə» qəzetinin redaktoru işləmişdir. O, 1939-cu ildə İstanbulda vəfat etmişdir.
5.Axundov Cəfər
Cəfər Axundov (? — ?) – Azərbaycan milli azadlıq hərəkatının iştirakçılarından biri, Zaqafqaziya Seyminin Müsəlman fraksiyasının, 26 may 1918-ci il Zaqafqaziya Federasiyasının süqutundan sonra isə Azərbaycan Milli Şurasının üzvü olmuşdur. 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Milli Şurasının Tiflisdə kecirilən iclasında Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında Akt — İstiqlal bəyənnaməsi qəbul edilmişdir Axundov Cəfər Azərbaycanın İstiqlal bəyannaməsinin qəbulunda iştirak etmiş, səsvermədə bitərəf qalmışdır. Tiflisdə menşevik «Hümmət» təşkilatının rəhbərlərindən biri olmuşdur.
6.Axundov Bəhram bəy
Bəhram bəy Cəfər oğlu Axundov 1872-ci ildə Şuşada anadan olmuşdur. O, 1893-1895-ci illərdə Fransada təbiətşünaslıq və tibb təhsili almış, Bakıda «İttihad» məktəbində həkim işləmiş, «Nicat» və «Səfa» cəmiyyətlərinin üzvü olmuşdur. Azərbaycan Milli Şurasının «Azərbaycan Məclisi-Məbusanının təsisi haqqında qanunu»na əsasən ADR parlamentinin tərkibinə daxil edilmişdir. 1919-cu ildə Azərbaycan hökuməti ona xaricə təhsil almağa gedən tələbələrin sağlamlığına nəzarət etməyi tapşırmış, Aprel işğalından sonra müxtəlif səhiyyə müəssisələrində həkim işləmiş və «Əmək qəhrəmanı» adına layiq görülmüşdür. Bəhram bəy Axundov 1932-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.
7.Axundzadə Rəşid bəy
Rəşid bəy Axundzadə Azərbaycan milli azadlıq hərəkatının iştirakçılarından biri, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü olmuşdur. Azərbaycan Milli Şurasının «Azərbaycan Məclisi-Məbusanının təsisi haqqında qanun»una əsasən Salyandan Cümhuriyyət Parlamentinin tərkibinə daxil edilmişdir. Axundzadə 1919-cu il yanvarın 1-dən fevralın 5-dək Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinin işlər idarəsinin müdiri olmuş, Hökumətin 1919-cu il 5 fevral tarixli qərarı ilə Bakı qubernatoru təyin edilmiş və 1919-cu il avqustun 25-dək bu vəzifədə işləmişdir.
8.Axundzadə Hacı Səlim
Hacı Səlim Mirzə İsmayıl Qasir oğlu Axundzadə 1872-ci ildə Lənkəranda anadan olmuşdur. İctimai-siyasi xadim, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü olmuşdur. «Müsavat» və bitərəflər fraksiyasını təmsil etmişdir. İlk təhsilini atası, şair Mirzə İsmayıl Qasirin (1805-1900) Lənkəranda açdığı üsuli-cədid məktəbində almış, sonra gimnaziyada oxumuşdur. Daha səkkiz il Ərdəbildə, Zəncanda, Nəcəfdə təhsilini davam etdirmiş, ilahiyyat elmlərinə yiyələnmişdir. Lənkərana qayıtdıqdan sonra, şəhər polis idarəsində, sonralar isə mülkədar Əskər xan Talışinskinin yanında katib işləmiş, bir müddət mollalıq etmişdir. 1911-ci ildən şəhər gimnaziyasında şəriətdən və fransız dilindən dərs demişdir.
1915-ci ilin əvvəllərində Türkiyəyə getmişdir. 1917-ci ilin yayında vətənə qayıtdıqdan sonra «Türk Ədəmi-Mərkəziyyət «Müsavat» partiyasına daxil olmuşdur. Partiyanın birinci qurultayında (1917, 26-31 oktyabr) iştirak etmiş, Zaqafqaziya Komissarlığında fəaliyyət göstərmiş, Zaqafqaziya Seyminin Müsəlman fraksiyasının üzvü olmuşdur.
1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Milli Şurasının Tiflisdə kecirilən iclasında Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında Akt — İstiqlal Bəyannaməsi qəbul edilərkən Azərbaycan Milli Şurasının üzvü Hacı Səlim Axundzadə müstəqilliyin lehinə səs vermişdir. Axundzadə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü seçilmiş, «Müsavat» partiyasının ikinci qurultayının (1919, 2-11 dekabr) iştirakçısı olmuşdur.
Hacı Səlim Axundzadə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Bakıda və Azərbaycanın digər bölgələrində həyata keçirilən mədəni-maarif tədbirlərinin təşkilatçılarından olmuşdur. O, 1920-ci il aprel işğalından sonra İranın Ənzəli şəhərinə köçmüş, orada hökumət məktəbində şəriətdən dərs demişdir. Axundzadə İrandakı müsavatçıların fəaliyyətinə rəhbərlik edənlərdən olmuşdur. 1930-cu ildə İranın Ənzəli şəhərində vəfat etmişdir.