Üz qabığı sirli-sehrli gecə təsiri bağışlayan kitabı şən, gülərüz gənclərdə gördüm. Elmlər Akademiyasının qarşısındakı çarhovuzun yanından ucadan danışa-danışa keçirdilər. Çox güman ki, universitet tələbələri idi. Biri o birisindən soruşanda diqqətimi çəkdi. Rəfiqəsinin “Nə oxuyursan” sualına əlində kitab olan qızın: “Arzunun “Bir gecəlik yuxu”sudu, aparıram evdə oxuyam” cavabından bir az da maraqlı göründü mənə. “Hansı Arzunun?” – sual gözlədiyim kimi oldu. “Hansı olacaq?” – dedi kitab aparan qız, tez də özü cavab verdi: — “Bizim Arzunun, Arzu Kazımqızı Nehrəmlinin”.
Kitabla şifahi tanışlığım belə oldu. Bir gün sonra həmin kitabı mən də əldə etdim. Üz qabığı gerçəkdən füsunkar görünürdü, rəssam dəqiqliyi ilə aylı-ulduzlu qaranlıq gecə təsvir olunub. Hətta bu qaranlıq gecənin fonunda buludlar da apaydın görünür. Günəşin şüalarını çox qəribə tərzdə əks etdirən ay buludları qeyri-adi rənglə işıqlandırıb. Kitabın üstündə isə elə beləcə də yazılıb: “Arzu. Bir gecəlik yuxu”.
Müasir Azərbaycan ədəbi mühitində Arzu Kazımqızı Nehrəmli imzasını bəlkə də tanımayan olmaz, olsa da tək-tək olar. İndi Azərbaycan ədəbiyyatının güllü gülüstan çağıdır, qələmə sarılanların sayı olduqca çoxdur, həm də günü-gündən artmaqdadır. Bu qədər imzanı tanımaq da çətindir, hər kəsin yaradıcılığı ilə tanış olmaq da. Bununla belə, hər kəs öz auditoriyasında, fəaliyyət göstərdiyi çevrəsində daha tez tanınır. İndi oxucunun rəğbətini qazanmaq şair, yazıçı üçün, məncə, azdır, onun sevimlisinə çevrilmək lazımdır.
Ta qədimdən şairləri təbiətdən, onun gözəlliklərindən ilham alan istedad sahibləri hesab ediblər. Onları sözlə mənzərə yaratmaq, təbiəti fərqli boyalarla bəzəmək, gözəl bənzətmələrlə vəsf etməklə könülləri ovsunlayan biri kimi oxuyurlar, sevirlər, alqışlayırlar. Amma heç vaxt fərqinə varmırlar ki, şairlər dərddən də güc, enerji alırlar. Onlara təkan verən, yaradıcılığını zirvələrə qaldıran həmişə dərd olub. Zamanın dərdini, mühitin ağırlığını çiyinlərində, qəlblərində bütün varlıqları ilə daşıyıb şairlər. Hələ beş yüz il bundan əvvəl böyük Füzuli yazırdı:
Füzuli dərd əlindən dağa çıxdı,
Dedilər bəxtəvər yaylağa çıxdı.
Arzu da belə şairlərdən biridi. Dərd ona sarılıb, o dərdin libasına bürünüb. Dərd onu əyə, sındıra bilməyib. Qəlbindəki məğrurluq onu əyilməyə qoymayıb, dərdə mətinliklə sinə gərib. “Bir gecəlik yuxu” kitabında toplanmış şeirlərdən bu mənzərə açıq-aydın görünür, elə ilk səhifəsindən hiss olunur. İlk şeir vətənə həsr olunub. Əlbəttə, bu bir gerçəklikdir, yuxu deyil.
“Adəm oğlu azıb gələn,
Adın daşa yazıb gələn,
Yaddaşlardan sızıb gələn
Həqiqətsən, gerçək Vətən”. – deyən şair heç də Vətənin ecazkar təbiətini vəsf eləmir, onu tərənnüm etmir, zənginliklərini sadalayıb boyunu oxşamır, keçdiyi məşəqqətlərə eyham vurur. Adını daşlara həkk etdirən Adəm övladlarını xatırladır, Vətənin həqiqətdə necə vətən olduğuna, qərinələrlə formalaşdığına diqqət çəkir. Necə ki, “Torpaq – uğrunda qan tökülərsə Vətəndir”, deyiblər ulularımız.
Al qızını, sıx köksünə,
Şeiri tərifdir hüsnünə.
Gör, necə oxşayır sənə,
Gözəl Vətən, göyçək Vətən!
Başı daima müsibətlər çəkmiş Azərbaycan həmişə məğrur dayanıb, bayrağını endirməyib. Hər zaman onu qorumağa hazır olan igidləri, ərənləri ilə seçilib. Gözünü qırpmadan, uğrunda ölümə atılan minlərlə oğullarının vətənlə təmasını nəzmə çəkib Arzu bu kiçik poeziya nümunəsində. “Gör, necə oxşayır sənə”, — deyir. Adəm övladının vətəninə oxşamasını bundan gözəl necə ifadə etmək olar?
“Bir gecəlik yuxu” kitabında toplanmış şeirlərin böyük əksəriyyətinin motivi eynidir – dərddən böyük dərdin ifadəsidir. Bu dərd təkcə zamanın üzləşdiyi problemlərdən törəyən ağırlıq deyil, həm də minlərdən biri kimi şəxsən şairin özünün başına gələn müsibətdir. Arzu Kazımqızının həyat yoldaşı Yusif Qarabağ savaşında şəhadətə yüksəlir, gənc xanım körpə qızı Zübeydə ilə bu müsibəti yaşamaq, qarşılaşdığı mərhumiyyətləri dəf etmək məcburiyyətində qalır.
Bəlkə də həyat yoldaşı Vətən uğrunda şəhid olan, körpə qızı ilə bu müsibətlə üzləşən onlarla gənc xanım var. Həmişə üzərinə diş qıcanılan Azərbaycanın bütün dövrlərində belə olub, son Qarabağ savaşının acı nəticələrini də yaşamaqdayıq. Lakin fərq ondadır ki, Arzu xanım sıradan biri deyil, cəmiyyətdədir, elmi işlə məşğuldur, həm də uca Yaradanın ona bəxş etdiyi şairlik missiyasını yerinə yetirməlidir.
Arzu xanım övladının qarşısında hamıdan güclü olmaq, hamıdan güclü görünmək naminə göz yaşlarını qurutmağa məcbur olan anadır. Göz yaşları ürəyinə axsa belə məğrur görünməli, qururlu olmağı, hər bir çətinliyi mətinliklə dəf etməyə köklənməliydi. Sevgili Vətən uğrunda düşmən üzərinə mərdliklə şığıyan, göz qırpmadan ölümün üzərinə gedən, əvəzolunmaz hesab olunan doğma canını əsirgəməyən bir igidin, bir şəhidin xanımı olaraq başını dik tutmalı, onun adını yaşatmalı, arzularını, xəyallarını heç olmasa sözdə “gerçəkləşdirməyə” çalışmalıydı. O, məhz bu yolu tutdu. Özünü cəmləşdirdi, potensialını səfərbər etdi və uca yaradanın lütfi ilə ona verilən istedaddan bəhrələnərək zamanın ən ağır, dözülməz və çəkilməz dərdinə don geydirib onu nəzmə çəkməyə başladı.
Düşüb Arzunun izinə,
Vurulub onda dözümə.
Eşqilə onu özünə
Gör, necə sarımış bu dərd.
Yaxud, şair bu qəbildən olan başqa bir şeirində qeyd edir:
Bu hansı şəhərdir, hara gedirəm?
Ağlımda min fikir, başda min fikir.
Elə bilərsiniz üsyan edirəm,
Vallah, dərd çəkmirəm, dərd məni çəkir.
Arzunun bütün şeirlərindən bir səmimiyyət yağır. O, nə yazır, yazsın, formasından, üslubundan asılı olmayaraq necə yazır, yazsın, tam səmimidir, özüdür. Bu səmimiyyətdə minlərlə şəhid anasının, bacısının, yoldaşının, dostunun demək istədikləri nəzmə çəkilib. Özü də ləyaqətlə, dik duruşla, təmtəraqsız, bəzək-düzəksiz, necə var, elə…
Bütün bu qürurla, məğrurluqla, dərdə mərdanə sinə gərməklə yanaşı şeirlərdə bir nisgillik də hiss olunur. Hayana dönsə, şairə xanım insandır, ürəyi bir parça ətdir, daşdan deyil, nə qədər bərk olsa belə daşlaşa bilməz. Arzu xanım bu nisgilini yuxularında “yola verməyə” çalışır. Ümid edir ki, heç olmasa yuxularında öz qəhrəmanını görəcək, təskinlik tapacaq.
“Yuxu – ehtiyat ömürdür”, deyiblər. “Onu yatıb dincəlmək, güc, enerji toplamaq da olar, yaşamaq da…” Arzu ikinciyə üstünlük verir. Arzularını, xəyallarını heç olmasa yuxularında reallaşdırmağa çalışır.
“Bu gün ümidim boyda böyümüşəm,
Siz də gördünüz ki,
Yuxularım çin olur”. – deyir.
Nəhayət, yuxulardan da bir şey çıxmadığını görən şair reallıqla barışır.
Hər kəs üz tutduğu yerdəsən, gəlmə,
İnam yeri də sən, Pir də sən, gəlmə.
Harayla, mən gəlim, bir də sən gəlmə,
Burası beş günlük həyatdır, gülüm. – deyir.
Arzu Kazımqızı Nehrəmli şeirlərində bir nizam hiss olunur. Sanki sözlər seçilib, əsgər kimi boy sırasına düzülüb. Yığcam sözlər ahəngdarlığı artırır deyə şeirləri rəvan oxunur, tez qavranılır.
Elə bil içimdə dağıldı nəsə,
Daha heç nə bundan ağır olammaz.
Səni göndərmişik gedər-gəlməzə,
Vallah, bundan betər nağıl olammaz.
Bax, dərddən böyük dərd elə budur. Dərdi çəkmək bir başqa müsibətdir. Dərdi çəkə-çəkə ifadə etmək, onu nəzmə çəkmək bütün varlığınla dərdə bürünməkdir, dərdin libasına bürünməkdir. Bunu hər adam bacarmaz.
Bir də yaşamağa vaxt hanı, ömrüm,
Baxt dedin, dediyin baxt hanı, ömrüm?
Donu açılmadı şaxtalı ömrün,
Yazın içində də yaz çəkməmişəm.
Arzu Kazımqızı Nehrəmli Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəal üzvlərindəndir. “Ədəbi sevgi” adlı ilk şeirlər kitabı 1997-ci ildə çap olunub. Onun 2001-ci ildə “Tənha Qu nəğməsi”, 2017-ci ildə isə “Unutmağı öyrənirəm” kitablarında şeirləri oxuculara təqdim olunub. 2024-cü ildə çapdan çıxmış “Vətən sevdalı qəhrəman” kitabına daxil edilmiş eyniadlı lirik poema isə xüsusi igidlik göstərmiş Azərbaycan Milli Qəhrəmanı Mübariz İbrahimovun döyüş yoluna həsr olunub.
Arzu Kazımqızı həm də elmi, pyblisistik yaradıcılıqla məşğuldur, tarix üzrə fəlsəfə doktorudur. 2008-ci ildə çap olunmuş bir monoqrafiyanın, onlarla elmi məqalənin müəllifidir. Onun 2024-cü ildə çapdan çıxmış “Yaddaşımda yaşatdıqlarım” adlı kitabına publisistik məqalələrindən seçmə nümunələr daxil edilmişdir.
Yüzə yaxın şeirinə musiqi bəstələnib. Mahnılarından ibarət dörd musiqi albomu dinləyicilərin ixtiyarındadır.
Bir şair haqqında deyəcəklərim, deyə biləcəklərim bu qədər…
Əlbəttə, Arzunun “Bir gecəlik yuxu” kitabına daxil olunmuş şeirlərini təhlil etmək fikrindən uzağam. Belə bir niyyətim də olmayıb. Sadəcə, gənclərdə gördüyüm maraq ucbatından diqqətimi çəkdi. Vərəqlədim. Nəzmə çəkilmiş həsrətdə keçən bir ömür salnaməsini səyahət etmiş oldum. Gerçək, bəzək-düzəksiz, tam səmimiyyətdən yoğrulan şeirlərdə təsvir olunmuş həyat salnaməsini…
Arzu güclü iradəyə malik şairdir. Onun zirvələrə doğru irəliləyən yaradıcılığını davam etdirəcəyinə ümidvaram. Şeirlərindən belə bir potensial boy verib görünür.
Əli BƏY AZƏRİ
“Xəzan” jurnalının baş redaktoru,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü
