— Sən öz doğma atanı tanıyırsanmı? – Qəfil verilən bu sualdan sanki Həsənin yumşaq yerinə biz soxdular. Yerindən dik atılıb dəli kimi bağırdı:
— Bu nə deməkdir?
Vəli təmkinini pozmadaen onun bulanıq gözlərində qaynayan qəzəb qığılcımlarını görüb asta səslə bildirdi
— Bu o deməkdir ki, sən öz doğma atanı tanımırsan, amma anan yaxşı tanıyır. Elə kənddə də çoxları əsl atanın kim olduğunu yaxşı bilir.
Həsən qızmış öküzə dönmüşdü, amma irəli soxulmağın, əlbəyaxa olmağın mümkünsüzlüyünü hiss etdiyinə görə ilk dəfə olaraq öz balaca boyuna və zəif, görkəmsiz vücuduna nifrət elədi. Ona gücü çatmayacağını yaxşı bildiyinə görə hirslə dilləndi:
— Səni aradan götürmək mənə borc olsun.
Vəlini gülmək tutdu:
— Puluna güvənirsən?
— Hə. – Fəxrlə bildirdi.
— Elə isə get, arvadının oynaşını aradan götürt. Hələ çox şeyi demirəm. Qoy hələlik qazan gizli qaynasın. – Susdu. Sonra da hirslə yerə tüpürüb dedi: — Oğraş!
Həsənin dili topuq çaldı. Nə deyəcəyini bilmədi. Tələsik addımlarla «Sonata» avtomobilinə yaxınlaşdı. Sükan arxasına keçib ağzı köpüklənə-köpüklənə dedi:
— Borc olsun!
— Olsun də… — Vəli bir siqaret yandırıb sürətlə uzaqlaşan «Sonata»nın arxasınca baxdı. Sonra yadına nə düşdüsə, «Baş bulaq» kafesinə girib üzünü sarı Rəşidə tutaraq, “Çay gətir!” – dedi. Sarı Rəşid çayniki dəmə qoyub ona yaxınlaşdı:
— Amma kar Niyazın gədəsinin payını yaxşı verdin. Ürəyimdən tikan çıxdı.
Vəli altdan yuxarı ona baxıb üz-gözünü turşutdu.
— Get, öz işinlə məşğul ol!
— Baş üsvtə! – Sarı Rəşid geri dönmək istəyəndə onun qolundan tutub soruşdu:
— Gündə neçə qram heroin satırsan?
Sarı Rəşidin rəngi ağardı. Dili topuq çaldı:
— Nə heroin?
— Özünü gicliyə qoyma. Hər şeyi bilirəm. Bu gədənin bir neçə yerdə kafesi, restoranı var. Özünün də yuxarılarda yaxın adamı var. Əvvəllər kənddə soğan əkib-becərirdi. Acından günorta dururdu. Arvadının hesabına bir az irəli getdi. İndi də qınından çıxıb qınını bəyənmir. – Susdu. Sonra da dərindən nəfəs alıb əlavə elədi: — İndi anasının əmcəyini kəsənlərin dövranıdır, arvadından xəbərsiz olanların gəlhagəlidir. –Yumruğunu düyünlədi. Sarı Rəşid onun qəzəbləndiyini hiss eləyib şirin bir səslə dedi:
— Vəli müəllim, əsəbləşməyin. Dünya belə qalmaz. Allah hər şeyi görür.
— Bəs Allah dollar Həsəni niyə görmür? Niyə onu düz yola gətirmir?
Sarı Rəşid çiyinlərini çəkdi.
Vəli yenidən bir siqaret yandırıb sözünə davam elədi:
— Çünki yer üzünü şeytanlar idarə eləyir. Allahın da bu şeytanlara gücü çatmır. Həsənin himayədarı İblisdi. Həmin o İblisin adını eşitməyən yoxdu. Həsənin də əli o İblisin ətəyindədir. Ona görə də qudurub. Düz söz eşidəndə it kimi hürüb adamın əl-qolunu dişləmək istəyir. O günü qardaşım oğlunu ilan kimi sancıb. Ona deyib ki, ayaqqabımı təmizlə, sənə yüz dollar verərəm. Qardaşım olğlu da onun üzünə tüpürüb. O da tapança çıxarıb onu vurmaq istəyəndə oğru Məsim araya girib. – Üzünü pəncərəyə sarı çevirdi.
Sarı Rəşid çayniki götürüb ceri qayıdanda Vəlini yerində görmədi.
Vəli «Baş bulaq» kafesindən uzaqlaşıb yaxınlıqdakı parka gəldi. Oturacaqların birində əyləşib göy üzünə baxdı. O, sanki göy üzündə Allahı görmək istəyirdi. İstəyirdi ki, Allahdan soruşsun ki, Həsən kimi adamlar necə yaranır? Necə olur ki, cavan vaxtlarında neçə-neçə kişinin qoynuna girən qadınların oğulları var-dövlət sahibi olurlar? Necə olur ki, əyninə şalvar geyinən bəzi adamlar arvadın hesabına qaz vurub qazan doldururlar? Bəs namus, qeyrət necə olsun? Bəs kişilik harda qaldı?..
Göy üzündə qara buludlar hərlənirdi, yağış yağacağı hiss olunurdu. Vəli buludlardan gözünü çəkib ayağa durmaq istədi, amma yerindən tərpənmədi. “Mənə “dollar Həsən” — deyərlər…” Bu sözlər yenidən qulaqlarında cingildədi. “Bir müəllimin illik maaşını bir gecədə qızlara xərcləyirəm”. Dollar Həsənin bu sözlərindən sonra Vəlinin dili dinc durmamışdı. Dili dinc durmadığına görə də düz bir saat bundan əvvəl «Baş bulaq» kafesində hamının qulağı eşidə-eşidə demişdi: “Sən öz doğma atanı tanıyırsanmı?” Qəfil verilən bu sualdan kafeyə sakitlik çökdü. Sarı Rəşid udqunub bir addım geri çəkildi. Dollar Həsənin gözləri hədəqəsindən çıxmaq həddinə çatdı. Vəlinin əsəbiləşərək dollar Həsənə belə bir sual verməsi təkcə onun qardaşı oğlunu təhqir etməsi deyildi. O, həm də üç gün bundan əvvəl ona telefon açıb demişdi ki, Yetim Kazımın oğlu ağır xəstədir. Ona beş-on manat kömək edə bilərsənmi? Yzığın bir-birindən balaca üç uşağı var, qoy onlar yetim qalmasın. Dollar Həsən bir neçə saniyə susaraq soruşmuşdu:
— Yetim Kazım kimdi?
— Necə yəni, kimdi?- Vəli əsəbiləşən kimi olmuşdu. – Kənddəki qonşunuzu deyirəm.
— Hansı kənddəki?
— Deyəsən, mənnən məzələnirnsən. – Vəli cin atına minəndə telefonun o başından dollar Həsənin səsi gəlmişdi:
— Hə, hə tanıdım. – Sonra da əlavə etmişdi: — Bunun mənə nə dəxli var?
— Necə yəni nə dəxli var? Uşaqlıq dostun deyilmi?
— Ay Vəli, bu işlərə baş qoşmaqdansa gedib şeirini niyə yazmırsan? – Gülmüşdü. O, gülən kimi də Vəli cin atına minib demişdi: “Ayə, ay atasından bixəbər, qınından çıxıb qınını bəyənmirsən? Dünənə kimi Yetim Kazımın qapısında yallanmırdın? İndi nə oldu bəs? Gözünü pul örtüb?” “Bura bax, Vəli, mənimlə hərbə-zorba danışma. Heç kim mənə hökm edə bilməz. Mənə hökm edənin anasını ağlar qoyaram.”
Dollar Həsənin bu sözlərindən sonra Vəli birbaşa «Baş bulaq» kafesinə gəlib Sarı Rəşiddən ona zəng edib kafeyə nə vaxt gələcəyini öyrənməsini istəmişdi. İnsafən Sarı Rəşid onun sözünü yerə salmayıb «Baş üstə, şair» deyərək dollar Həsənə telefon açmışdı. Dollar Həsən də öz növbəsində Sarı Rəşidə demişdi ki, Türkiyədəyəm, üç günə gələcəyəm. Dollar Həsən düz deyirdi. Onun sorağı gah Türkiyədən, gah Almaniyvadan, gah Rusiyadan gəlirdi. Axı o, iş adamı idi. Gömrükdə bir nəfərlə biznes ortağı idi. Şəhərdə üç yerdə villası vardı. «Baş bulaq» kafesi onun üçün gizli görüş yeriydi. Bütün iş planları burada həll olunurdu. Bu kafeyə daha çox «Günəşli» kəndinin şəhərdə yaşayan kişiləri gəlirdi. «Günəşli» kəndinin şəhərdə yaşayan adamlarından biri də şair Vəli idi. O, bu kafeyə gəlib dollar Həsənin ağzını cırmaq istəsə, də dilinin ucuna gələn sözləri deməkdən vaz keçməmişdi. «Sən öz doğma atanı tanıyırsanmı?» — Bu sözlər şair Vəlinin dilindən necə çıxdısa, heç özünün də xəbəri olmadı.
…Vəli bir siqaret yandırıb ayağa durdu, yavaş addımlaprla avtobus dayanacağına yaxınlaşdı. On dəqiqədən sonra avtobusa minib nəşriyyata gəldi. Üçüncü mərtəbəyə qalxıb «Haqqın səsi» qəzeti redaksiyasına yaxınlaşdı, içəri keçib öz yerində əyləşdi. Az sonra bilgisayarı açıb klaviaturanı döyəcləməyə başladı.
Vəlinin ürəyindən gələn səslər sözlərə çevrilib manitorda əks olunurdu. O, yazırdı: — İndi zəmanə dəyişib. İndi sevgi yoxdur, seks var. Seksdən dollar Həsən kimi adamlar doğulur.
İndi halallıq, düzlük yoxdur, şərəf, qeyrət yoxdur. Düzlük olsaydı, «Dollar Həsən» tərəzinin bir gözünə öz oğlunu, o biri gözünə dollar qoyub böyük bir idarəni satın ala bilməzdi. Həmin o böyük idarəyə oğlunu rəis təyin elətdirib qürrələnməzdi.
Əgər namus, qeyrət olsaydı, «Dollar Həsən»in arvadı gündə kişi «ovlayıb» qucağında oturmazdı… Vəli bilgisayarın klaviaturasını döyəcləyə-döyəcləyə içində baş qaldıran vulkanı sanki söndürmək istəyirdi. Amma bu vulkanı söndürmək mümkün deyildi.
Yarım saatdan sonra məqalə hazır oldu. Məqaləni çapa verdi deyəsən, əsəbləri sakitləşən kimi olmuşdu. Amma az sonra onun əsəbləri yenidən tarıma çəkildi, çünki redaktor «Dollar Həsən» məqaləsini qəzetdə çap eləməkdən boyun qaçırdı. O, Vəlini kabinetinə çağırıb birbaşa mətləbə keçdi.
– Bu yazını çap eləyə bilmərəm. Həmin o «dollar Həsən» qəzetin çapına kömək eləyir, bizə əl tutur. Bunu bilmirsən? – Vəli həyəcanlandı, redaktorun gözünün içinə baxıb dedi: — Yox, bilmirəm. Mən hardan bilim ki, həmin o gədə sizi idə pulnan alıb. – O, bu sözləri deyib redaktorun otağından çıxdı, iti addımlarla birinci mərtəbəyə düşdü. Sonra da kafeyə girib üzünü Anara tutdu:
— Yüz qram araq ver!
– Baş üstə! – Anar ona baxıb gülümsədi.
Vəlinin dodaqlarına acı bir təbəssüm qondu. Ömründə ik dəfə hiss elədi ki, daha sözün bir qəpiklik dəyəri yoxdu. İndi qələmi də havayı işlədirlər. İndi hər şeyi pul həll eləyir. Daha onun gücü araq içməkdən savayı heç nəyə çatmayacaq.
Birdən nə düşündüsə də pencəyinin yan cibindən qələmi çıxarıb bir xeyli əlində oynatdı, sonra da onu ortadan ikiyə bölüb əlini araq dolu stəkana uzatdı…
