Köklü nəsil
Cəfərqulu kişi Araz çayının şimal sahilində yerləşən Vejnəli kəndinin köklü sakinlərindən
hesab olunurdu. Bu qədim kənddə həyatın yenidən canlanması onun babalarının adı ilə
bağlı idi. Cəfərqulunun adı ilə bağlı olan arxac, zəmi, kaha və başqa yerlər buna misaldır. Bu
köklü muqəddəs nəsil nəinki öz kəndinin, həm də Sürtün, Əbuseyid, Daşkənd, Damdaş,
Xorxor, Sənəli və başqa bu kimi ətraf kəndlərin sakinləri üçün də bir ağsaqqallıq rəmzi, bir guvənc yeri olmuşdur.
Cəfərqulu kişinin Həvva qarı ilə birgə nigahından 7 uşağı bu işıqlı dünyaya göz açıb — 6 oğul, 1 qız. Böyük oğlu Rzaqulu (Qeyd edək ki, 1914-cü ildə doğulub, 1918-ci ildə uşaq ikən tələf olan birinci uşağın da adı Rzaqulu olub). 1919-cu ildə dünyaya gəlib. 1941-ci ildə Böyük Vətən muharibəsinə yollanıb, 1943-cü ildə qəhrəmancasına həlak olub.
Cəfərqulu kişinin üçüncü övladı Sədətqulu 1922-ci ildə anadan olub. Uşaqlıqdan qeyri-adi iradəsi ilə secilən bu oğlan uşağını atası heç bir təsərrufat işinə cəlb etməyib. Dövrünün ən cətin sahəsi olan elm almağı üstün tutaraq, onu yalnız oxutmağı, təhsilli etməyi düşünürdü. Oxuyub təhsil almaq nə qədər cətin olsa da, Sədətqulunun iradəsi bunun ohdəsindən gəlib. 4 illik ibtidai təhsilini doğma Vejnəli kəndində alaraq, təhsilini davam etdirmək üçün qonşu Bartaz kəndinə yollanmağa məcbur olur.
Goy atin belində
Bartaz kəndi Vejnəli kəndinin şərqində 14-15 km. məsafədə yerləşir. Bu yolu piyada gedib-gəlmək, dağları aşmaq, meşələri kecmək müşkül məsələ idi. Cəfərqulu kişi 11 yaşlı oğluna Göy atı verib təhsilini davam etdirməyi buyurub. Sədətqulu ən qarlı, çovqunlu, yağışlı gunlərdə belə dərsindən qalmamışdır. Göy at hər gün onu məktəbə aparar, dərsdən sonra isə evə qaytarardı. Beləliklə, 1937-ci ildə Sədətqulu Bartaz kəndində natamam orta məktəbin son 7-ci sinfini bitirib, sonra rayon mərkəzindəki Zəngilan kənd orta məktəbinə yollanmalı olur. Göy at burda da onun koməyinə gəlir. Lakin gundə yox, həftədə bir gedib gəlir.
Muharibə təhsili yarimciq qoydu
— 22 iyun günü Göy atı minib hərbi komissarlığa getmişdim, — deyə Sədətqulu kişi o günü belə xatırlayır, — orta məktəbi bitirib attestat almışdım. Hərbi komissarlığa qeydiyyatdan çıxmaq üçün getmişdim. Qeydiyyatdan çıxıb ali təhsil almaq üçün Bakıya gedəcəkdim.
O vaxtkı hərbi komissar Sədətqulunu qeydiyyatdan çıxartmır. «Oxumağa yox, səni muharibəyə gondərəcəyəm, get hazırlaş», deyə onu kəndə qaytarır.
Hər ailədən bir nəfər
— Çağırış vərəqəsi qardaşımla mənə eyni vaxtda gəldi. Biz dərhal qohum-əqraba, kənd camaatı ilə sağollaşıb hərbi komissarlığa getdik. Lakin hərbi komissar böyük qardaşım Rzaqulunu muharibəyə, məni isə hələlik hərbiləşdirilmiş Culfa-Mincivan dəmir yoluna gozətci gondərdi.
-Çox зalışsam da, məni qardaşımdan ayırdılar. Hərbi komissarın dediyinə gorə hələlik hər ailədən ancaq bir nəfəri muharibəyə gondərirdilər. 1941-1946-cь illərdə hərbiləşdirilmiş Culfa-Mincivan dəmir yolu sahəsinin muxtəlif yerlərində gozətci işləyərək minlərlə qatarın bu ərazidən kecməsində onların təhlukəsizliyini təmin etmişəm.
Pillələr
1946-1947-ci illərdə Ordubad stansiyası ərazisində yol briqadiri vəzifəsində çalışan Sədətqulu Ağbənd stansiyasına stansiya novbətcisi təyin olunmasına əmr alır. Bir ilə yaxın vaxtda bu vəzifəni icra edir. 1948-ci ildə isə:
— Bir gün dedilər Əlizadə gəlir. — Sədətqulu kişinin ömür-gün yoldaşı Leyli arvadın danışdıqlarından. — O vaxt kəndlərdə hokumət adamlarının gəlişi qeyri-adi qarşılanardı. Azərbaycan Dəmir Yol hissəsinin Ələt şobəsinə daxil olan stansiyalardan biri də Ağbənd stansiyası idi. Onun bu dəfə Ağbənd stansiyasına gəlişində məqsədi Sədətqulunu stansiya rəisi vəzifəsinə təyin edərək kollektivə təqdim etmək oldu. Sədətqulunun yaxşı işinin sorağı artıq Ələtdə və Bakıda öz əks-sədasını verirdi.
Ağbənd dəmir yol stansiyasının rəisi vəzifəsini qəbul edən kimi qollarını çırmayıb işə girişdi. Bir sıra təmir-bərpa və yaşıllaşdırma işləri apardıqdan sonra kollektivin gücü ilə kohnə yarımuçuq stansiya binasının yerində yeni stansiya binası tikdirdi. Bundan xəbər tutan rəhbərlik bu fədakarlığı qiymətsiz qoymadı. Kollektiv pul mükafatına layiq görüldü.
Sədətqulu isə «əla hərəkətci» döş nişanı ilə təltif edildl.
Yeri gəlmişkən
Sədətqulu Rzaquliyevin zəhməti həmişə yuksək qiymətləndirilmişdir. Ona, muxtəlif illərdə pul mükafatları və «Fəxri-fərman»lar, «1941-1945-ci illərdə arxa cəbhədə rəşadətli əməyə gorə», «Əməkdə fərqləndiyinə gorə», «Əmək veteranı» Böyük Vətən Muharibəsində qələbənin 30, 40 və 50 illik yubiley medalları, «Əla hərəkətci», «Əlaçı sərhədci» döş nişanları ilə (I, II, III dərəcəli) təltif olunmuş, 2002-ci il ildə Azərbaycan Dovlət Dəmir Yolu rəisi (indiki Nəqliyyat naziri) Z.Ə.Məmmədovun əmrinə əsasən dəmir yol nəqliyyatında uzun muddətli səmərəli əmək fəaliyyətinə, vəzifə borcunu layiqincə yerinə yetirdiyinə gorə «Fəxri dəmiryolcu» adı verilmişdir.
16.10.1995-ci il tarixdə ADDY rəisinin müavini İ.R.Əfəndiyevin imzaladığı sərəncamla fəxri olaraq idarə işciləri siyahısına daxil edilmiş, onların imtiyazlarından istifadə etmək hüququ qazanmışdır.
Ona həmişə etimad gostəriblər
Amansız muharibə onun təhsilini yarımçıq qoysa da, təhsil almaq, ali təhsilini davam etdirmək, təhsildə qazandıqlarını işdə tətbiq etmək arzusu Sədətqulunun beynindən heç vaxt çıxmırdı. 1952-ci ildə Ağbənd stansiyasının rəisi vəzifəsində işləyərkən, Tiflisdə 2 aylıq ixtisasartırma kursu keçdi. Sonra isə 1959-1964-cü illərdə Sov. İKP MK yanında partiya məktəbinin Bakı filialını qiyabi bitirdi.
Sədətqulu Rzaquliyev 1953-cü ildə Mincivan stansiyasına rəis müavini vəzifəsinə təyin olundu. 1954-cü ilin oktyabr ayında Mincivan Qovşaq Partiya Komitəsinin katibi vəzifəsinə seçildi. Qovşaq Partiya Komitəsi Qafan-Ağbənd-Akara üçbucağında təşkil olunmuşdur. Ozundə 300-dən çox kommunisti birləşdirərək 15 stansiyanı təmsil edirdi. Həmin vaxt Füzuli rayonunun Bəhmənli kəndinədək dəmir yol sahəsində təmir-bərpa işlərini Mincivan yol distansiyasının işciləri yerinə yetirdiyinə gorə həmin stansiyalar da qovşağın əhatə dairəsinə daxil edilmişdir. 1960-cı ilədək Mincivan Qovşaq Partiya Komitəsinin katibi işləyən S.Rzaquliyevi Zəngilan rayon Partiya Komitəsinə təlimatcı vəzifəsinə irəli cəkirlər. Elə həmin ildə RPK bürosunun qərarı ilə onu Vejnəli Geoloji-Axtarış dəstəsinə rəis müavini, 1961-ci ildə isə RPK bürosunun qərarı ilə fəaliyyəti duzəltmək, istehsalatı qaldırmaq məqsədilə rayonun iri kolxozlarından biri olan Məmmədbəyli kəndindəki «Bakı fəhləsi» kolxozuna Partiya Komitəsi katibi vəzifəsinə gondərirlər. 1972-ci ilin noyabrında yenidən Mincivan Qovşaq Partiya Komitəsinin katibi vəzifəsinə təyin olunan S.Rzaquliyev 1988-ci ilin aprel ayında təqaudə çıxır.
El ağsaqqalı
Nəvəsi Xuramanın yaddaşından: “1988-ci ilin aprel ayında babam təqaudə çıxdı. Onun təqaüdə çıxmasından hamı danışırdı, hadisələrin yenicə qızışan vaxtları idi. Dərsdən sonra babamgilə getmişdim. Evdə çoxlu qonaq varıydı. Deyəsən, Dəmir yolunun və Partiyanın işciləri idilər. Babamdan qalıb işləməsini xahiş edirdilər. Çünki bilirdilər ki, eldə-obada hamı onu eşidir, artıq hərəkətlərə yol verməyir.
Qafandan Bakıya və İrəvana qatarların hərəkət vaxtı S.Rzaquliyev həmişə vağzalda olardı. Onu görənlər özünü yığışdırardı. Çox təkid eləsələr də babam razı olmurdu. Onun fikri həmişə qəti olardı. Heç vaxt sözünü geri goturməzdi. Rəhbərlik ona ustundə öz şəkli toxunulmuş gəbə hədiyyə də etdi. Bu, o vaxtlar nadir hadisə hesab olunurdu”.
Polad magistrala bağlılıq
Rzaquliyevlər nəslində dəmir yoluna bağlı adamlar çoxdur. Muxtəlif illərdə qardaşları Əsgər, Qurban, Yusif, oğlanları Tofiq, Sabir, qızları Zemfira, Gulayə dəmir yolunda çalışmışlar və bu gunə kimi işləyənləri var. Hətta nəvəsi Sadiq də bu yolu davam etdirmək istəyi ilə təhsili Rabitə və Nəqliyyat Texnikumunda davam etdirir. Bəs, gorəsən bu istək haradan yaranmışdı? Sədətqulu kişi bu bağlılığı belə izah edir:
— Dəmir yol sahəsi həmişə ən dəqiq və intizamlılıq tələb edən bir sahə olub. Adətən, insanlar qatarın gəlişi ilə saatları duzəldərdilər. Biz güclü iradəyə malik intizamı sevən bir nəsil olmuşuq. Bəlkə özümüz də hiss etmədən bu güclü intizam tələb edən sahə ilə həyatımızı bağlamışıq və ayrılmaq barədə fikirləşməmişik. Təqauddə olsam da, mən hər gün dəmir yolunun işi ilə maraqlanır, əlaqə saxlayıram. Uğurları ilə sevinir, çatışmazlıqları ilə kədərlənirəm. Son illər dəmir yolu böyük inkişaf keçib. Bu da sözsüz ki, 1996-cı ildən mohtərəm prezidentimiz Heydər Əliyevin sərəncamı ilə Ziya Məmmədovun Dovlət Dəmir Yolu İdarəsinə rəis təyin olunması ilə bağlıdır. İndi bütün olkə nəqliyyat sahəsinə rəhbərliyin də ona tapşırılması böyük etimadın nəticəsidir.
İslam Əfəndiyevin də fəaliyyətini qeyd etməyə bilmirəm. Özüm qədər inandığım bu adam uzun muddətdir ki, dəmir yol sahəsində kadr işinə rəhbərlik edir, kadrların düzgün yerləşdirilməsi, işcilərin sosial-məişət məsələlərinin yaxşılaşdırılması sahəsində böyük işlər görmüşdür.
Güclü iradə babalardan atalara, atalardan isə oğullara kecər, deyiblər.
Sizin nəslin iradəsi bizi də heyran qoyur. 81 yaşın mubarək, Sədətqulu kişi! Tanrıdan can sağlığı və nəvə-nəticə əhatəsində xoşbəxtlik arzulayırıq.
oktyabr, 2003