Ömür-qədərdir deyirlər. Adi insan həyatı yaşayanlar üçün bu nə qədər doğrudur, deyə bilmərəm. Amma onu bilirəm ki, hər şair, hər yazıçı öz taleyini özü yazır. Əsl yaradıcı insanlar təbiətdə, cəmiyyətdə və ruhsal aləmdə baş verənlərə həssas olurlar. Mən yəqin etmişəm ki, qeyd etdiyim belə insanlar özünün daha yaxşı tanıyır. Əgər onlar özlərini təsdiq edib yaradıcılıq nümunələri ortaya qoya bilirsə nə xoş hallarına.
İstedadlı və yaradıcı insanların böyük əksəriyyətinin həyatı təbədülatlarla doludur. Keşməkeşli ömür yaşayan, məşəqqətli və yoxsul həyat sürən, illərlə könül əzabı çəkən, mənəvi zərbələrə məruz qalan söz adamları, söz xiridarları həmişə olub. Bu gün də var, sabah da olacaq. İstədikləri, bacardıqları kimi yox, məhkum olduqları kimi yaşayan dahilər dəyər daşıyıcılarına çevrilib öz mənliklərini qoruyub. Maddiyyatlarını, rahatçılıqlarını qurban verib ehtiyac içində yaşayıblar. El məsəli var: bir yandan alan Allah bir yandan verər. Görünür Allah şairlərə, yazıçılara, yaradıcı insanlara istedad verəndə, ləyaqət və məğrurluq verəndə sınaqlarını da əskik etməyib.
Çox şairlərin əsərlərində onların özlərini görmək mümkündür. Bu fikrimə söykək üçün bu yaxınlarda təzə çapdan çıxmış kitabı ilə tanış olduğum Bəxtiyar Abbas İntizarın yaradıcılığına səyahət edəcəm. «Həsrət mələyi» adlandırdığı kitabda şair çox maraqlı məqamlara toxunub. Bəxtiyarın öz fikrinə istinad edək: «sözün qiymətdən düşdüyü, maddiyyatın mənəviyyatı üstələdiyi bir zamanda ortaya qoya bildiyim bu «Həsrət mələyi» yeni nəfərdir. Fərqindəyəm ki, zamanın ədəbi palitrasını gücüm çatan qədər yarada bilmişəm.»
«Həsrət mələyi» Bəxtiyarın sayca ikinci kitabıdır. 60 yaşlı şair ola bilməz ki, indiyə qədər cəmi iki kitablıq şeir yazsın. Öyrəndiyim qədər sözə xəsislik edən, deyilmiş fikirlərdən uzaq duran, ancaq öz dünyasını yaradan bu insan taleyində zahidlik, qəriblik yaşamış və beləliklə öz mövzuları ilə meydanda olmuşdur. Mexaniki yazılmış, özünün çapa layiq bilmədiyi, postmodern yazıları çox olsada ədəbiyyatda zibillik effekti yaranmasından çəkinir. Tez-tez rəngli kağız yox, dolğun kitab ortaya qoyulmasının tərəfdarıdır. Kitablarını öz vəsaiti hesabına çap etdirmiş, həyatda olduğu kimi də ədəbiyyatda da heç kimə söykənməmiş, heç bir qapıdan əyilərək keçməyib. Gülünc təqdimatlar, skandallı reklamlardan yan qaçıb.
Mən bildiyim qədər Bəxtiyar Abbas mistik bir aləmin də nümayəndəsidir. Məşhəd və Ərbəin ziyarətlərində olub. Mistik dünyası onun irfani yaradıcılığına bir vəsilə olub. Vədə verib gecikən Məşuqunun intizarında yazdıqları şeirlər də mələkləşir, hərdən özü də:
Sən mənim həsrətim, intizar dadım,
Sənsən vüsalımın yaraşıq yeri…
…Keçib intizardan özümə gəldim,
Nəfsimə güc edib doyunca güldüm…
…İntizarla yoğrulmuşam,
Dualarda durulmuşam…
Ənənəyə sadiq olaraq bir neçə nümunəyə nəzər salaq:
Bütün şeirlərim həsrət mələyi,
Toya yaraşmayır tost seçimində.
Qəriblik üstündə edir diləyi,
Keçir ürəklərindən dost biçimində.
Düşündürücüdür, eləmi? Şeir dörd bənddən ibarətdir. «Sözünün əyninə bəylik kostyumu» tikilmədiyini, dünyadan umu-küsü etmədiyini, aşiq dilində danışdığını, yalançı pafosla mikrafonlara üfürüb boğazdan yuxarı sağlıq demədiyini və nəhayət
«Bütün şeirlərim həsrət mələyi,
Hələ də üz vermir yazılmışlara.
Mənim arzularım hələ mələyir,
Oxşamır keflənən sozalmışlara.»—
qənaətinə gəlir.
Bəxtiyar Abbas İntizarın şifahi xalq ədəbiyyatı ilə, aşıq yaradıcılığına yaxından bələd olması şeirlərində aydın görünür. Aşıqlar diyarında dünyaya göz açmış, böyük aşıq məclislərində sazla, balabanla böyümüş insanın ruhu ancaq belə də olmalıymış. Kitabda hər janrda ədəbi nümunələrə rast gəlmək mümkündür. Bayatılar, qoşmalar, gəraylılar, təcnislər, cığalı təcnislər, divanilər, müxəmməslər, habelə, aşırma qafiyəlilər, sərbəst və postmodernlər… Yaradıcılığında zülmə «yox», zalıma «dur» ismarıcları çoxdur. Şairin şeirlərində ədəbi aləmdə az-az hallarda işlənən sözlər, idiomalar, sətiraltı mənalar yetərincədir. Hiss olunur ki, şair həmişə yenilik axtarışındadır. Şairin şeirlərini oxuduqca aşkar görünür ki, Bəxtiyar Abbas İntizar imza xatirinə, ucuz şan-şöhrət xatirinə, qazanc xatirinə, şair kimi tanınmaq xatirinə şeir yazmır.
Burda sevgilərə yer verilməyib,
Burda seçilməyin adı da yoxdu.
Hamı özbaşına gəzir, dolanır,
Qəhərin, sevincin dadı da yoxdu.
Qələm əhli bilir ki, təcnis ən çətin janrlardan biridir. Hələm-hələm şair bu dərinliyə baş vura bilmir. Bəxtiyar Abbas öz istedadına güvənib xeyli təcnis yazıb: «Dədə», «Yay məni», «Evdə qal», «Başladı» və s. Bütün cinaslar təzə və özününküdür. Təcnislərdə az-az işlədilən cinaslardan və rədiflərdən məharətlə istifadə edib. Məsələn:
Başımızda qalayıblar qalları,
Küçə qaldı, həyət qaldı, ev də qal.
İşi-gücü qapayıblar hər yerdə,
Salacaqdı arvad yenə evdə qal.
Bu bənd pandemiya dövrü ilə səsləşir. Sonrakı bəndə baxaq:
Çölə çıxsan üşüdəcək qar ağız,
Qarğayıbdı bu millətə qara ağız.
Ona görə qarıyıbdı qara qız,
«Açılmasın sənə balaq, evdə qal».
Göründüyü kimi şair el deyimlərindən gözəl istifadə edib.
Şair çətin janrlardan olan bayatılar da yaradıb:
Mən aşığam özümə,
Diqqət eylə sözümə.
Yer tapmırdın a zalım?
Gəlib girdin gözümə.
Bağlanmadı kəməri,
Verilmədi nəməri,
Neynirdik biz, İlahi,
Bəd arvadı, kəm əri.
Bəxtiyar Abbasın «İntizar» təxəllüsü də mənə maraqlı gəldi. Poetik məzmunda şeirlərindən göründüyü kimi haqsızlıqdan, insafsızlıqdan, imansızlıqdan, məmur özbaşınalığından, rəis ədabazlığından, cəmiyyətdə tüğyan edən mənvi alışmadan əziyyət çəkən şairin yaxşı bir dövranın intizarında olduğu qabarıq görünür. Yolunu gözlədiyi məşiqunun həsrəti ona necə də şirin görünür. Bu böyük həsrətin fövqündə şairə yeni, məzmunca təzə şeirlərin, kitabların intizarını çəkməyi arzulayıram.
Bəxtiyar Abbasın kitabda çap olunmuş şeirlərinin çoxunu kitabın çapından əvvəl «Xəzan» jurnalından oxumuşdum. Kitabı oxuyandan sonra da tam əmin oldum ki, Bəxtiyar ədəbiyyatda təsadüfi sima deyil.
Kitabdan yeni sitatlar gətirmək istəmirəm. Kitabda rast gəlinən bir neçə texniki qüsurları da qeyd etməyi lazım bildim. Kifayət qədər hərf səhvləri var və üç şeir təkrar gedib. Korrektə işləri yaxşı olmayıb. Ola bilsin bunlar adi kəm-kəsirlərdir. Hər halda olmaması daha yaxşı idi.
Kitabdan aldığım təəssüratlarım böyükdür. Qənaətim belədir: Bəxtiyar Abbas İntizar sözlə davranmağı bacarır. Yeni kitabını intizarla gözləyirik.
RAMİZ İSMAYIL
Xırdalan şəhəri
