REDAKTOR GUŞƏSİ
https://losman.ru/x%c9%99zan-jurnali-68-pdf/
Azərbaycan ədəbi mühitində ilin iyul və avqust ayları iki mühüm, əlamətdar hadisə ilə yadda qalır. Birincisi 22 iyul Milli Mətbuatın yarandığı gündürsə, ikincisi 1 avqust – Azərbaycan dili və əlifbası gününün qeyd olunmasıdır. “Qurd-Quran” açıb moizə oxumaq fikrində deyiləm. Nəticəsi olmayan iradlar da keçmişdə qalıb. Sadəcə, bəzi təəssüratları qeyd etmək lazımdır.
Dilin qorunması həm də mətbuatdan asılıdır. Mətbuatın inkişafına əngəl törədənlər, yəni, bu sahəyə soxulmuş təsadüfi adamlar elə dilimizin anasını ağladanlarla bir cərgədədirlər. Onlar həm “mətbuatda”dırlar, həm də “mətbuatın inkişafına dəstək verən” maaşlı qurumlarda.
Dilin saflığını qorumalı olan ikinci (bəlkə də birinci) meydan tele-efir məkanıdır. Savadsız, saatlarla qeybət qıran aparıcılara züy tutan reklam lövhəcikləri də onlardan geri qalmır. Adını çəkmək istəməsəm belə buna məcburam. Reklam lövhələrinə baxandan sonra adamı bir məsələ düşündürür: Reklam çarxlarının sözlərini Elza Seyidcahan yazıb, yoxsa reklam sözlərindən təsirlənərək ilhamlanıb ədəbiyyatın gündəmini dəyişib?
Efirdə bir qrup adamı çəkirlər. Hamısı da yırğalana-yırğalana oynayır, “çalxala, çalxala” deyir.
Dalınca “fantalayaq” gəlir. Bir sözlə; ağıllarına və ağızlarına gələni millətə sırıyırlar. Dilimizdə olan-olmayan nə söz var işlədirlər. Cılız qələm adamları da qoşulub onlara. Dilimizdə qarşılığı ola-ola nə gəldi işlədirlər. Biri deyir: “Solaxay” sözü varsa, niyə “sağaxoy” olmasın?
Ağzının danışığını bilməyənə, sarsaqlayana el arasında “qatıqlama” deyərdilər.
“Al, bunu qaşıqla” deyimi də eldə işlədilib və kənd yerlərində hələ də işlədilir.
Əyyaşlığa meyllilər bir yerə yığışanda “gedək, piyvələyək” təklifini ortaya atardılar.
“Qaşıqlamaq, qatıqlamaq, piyvələmək varsa, niyə fantalayaq, kolalayaq, ayranlayaq olmasın?” – düşünə bilər digərləri. Dili zənginləşdirmək, söz ehtiyatını artırmaq budurmu?
Bir ara az qalmışdılar kriminal danışıq tərzini ədəbi dildən yuxarıya qaldırsınlar.
Hələ ki, dəyirman daşı fırlanır, xəlbir sovurur, ələk ələyir; yəni, dəyirman öz işini görür, çax-çax da başını ağrıdır. Fürsətdi, nə eləyirsiniz – eləyin, istəyirsiniz çalxalayın, fantalayın, istəyirsiniz də — qatıqlayın. Sizə kim nə deyə bilər? Heç kim. Çünki meydan sizindir.
