“Vicdan, eşq, ürək, zehn, düşüncə, fikir, dilək, xoş gələcək, zövq-səfa, zəhmət…”
Tam siyahı deyil. Səməd Vurğun deyir ki, bütün bunlar hamısı “partiyamızdır”, yəni Ümumittifaq kommunist (bolşeviklər) partiyası. 1952-ci ildən – Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası.
Yəni partiya insanın hər yerində, hər şeyindədir, çarpayısının (çarpayısı olanın) və hətta yorğanının altındadır.
Və əgər Səməd Vurğunun dediyi düzdürsə, sovet adamı əsl adam deyil, laboratoriya yaradılmış monstrdır.
Məsələ burasındadır ki, partiyanın tərifini verən Səməd Vurğun nə dediyinin, nə yazdığının fərqinə varmır. Adı çıxandan, qələminin ucu da, təpəsi də işləyir, heç kimin cəsarəti çatmaz deyə ki, yoldaş Vəkilov, sənin yazdığından bir şey başa düşmədik. Avazı xoş gəlirsə, kifayətdir. “Bəşərin vicdanı, eşqi, ürəyi…” “ürək, dirək, gələcək…səfası, dünyası, mənası, simfoniyası…” Bizim millət qafiyənin əsiridir, özü də hər qafiyənin yox, əsrlərlə işlənib itilənmiş, qulağa şuppultu ilə girib ürəyə yağ kimi yayılan qafiyələrin: “sənət, zəhmət, bəşəriyyət…”
Səməd Vəkilov abır-həya bilmədən bəşəriyyətin adından bəyənatlar verir. Azərbaycan bəşəri ayaqyalın, başıaçıq kolxozda qan-tər axıtsa da, qarnı acdır. İngilis, fransız, Amerika bəşəri gündən-günə həyatını yaxşılaşdırır, yaxşı yeyib-içir, gəzir, iqtisadiyyatda, incəsənətdə, elmdə, idmanda yeni-yeni nailiyyətlər qazanır…
“Bütün yer üzünün xoş gələcəyi…”
Hansı ölkədə kommunist partiyası hakimiyyətə gəlibsə, ümummilli fəlakətə səbəb olub: SSRİ, Çin, Kamboca, Kuba… SSRİ-də, o cümlədən Azərbaycanda, milyonlarla insan “partiyamızın” qurbanı olub. Kommunizm rejimləri yıxılandan sonra bildik ki, əsl “zövq-səfa” hardaymış. Həyatımızı yaxşılaşdıran nə varsa, kommunizmlə mübarizə aparan qərbdən gəldi…
Səməd Vurğun iddia edir ki, bütün “şeirin, sənətin, zehnin, zəhmətin” ilhamçısı “partiyamızdır”. “ ilhamı” kimi yaxşı sənətkar eləmişdi? Əksinə, Kommunist partiyası tanrı vergisi və ilhamıyla doğulmuş insanların çoxunu məhv elədi. Səməd Vurğun kimi, Süleyman Rüstəm, Rəsul Rza kimilər ədəbiyyatı ideoloji partiya fəaliyyətinə çevirib yaşadılar.
Qəribə görünsə də, partiyaya, Stalinə həsr olunmuş şeirlərin içində də yaxşıları, yəni istedadla yazılmışları var. Məsələn, Mandelştamın Stalinə yazdığı bir şeir belədir. Ancaq Səməd Vurğunun şeirləri basməmmədidir. Yuxarıda dediyim kimi, Səməd Vurğunun yazdığına posu olmayıb. Onu rus dilinə çevirələr isə şeirləri özləri yazıblar. “Azərbaycan” şeirinin ruscaya tərcüməsinə baxın: Adelaida Adalis o şeiri özü yazıb, Səməd Vurğuna məxsus olan yalnız şeirin adıdır.
И невежды порочили имя твоё
И безумцы пророчили горе твоё,
И надежды измучили сердце твоё,
Но пришла благородная слава твоя, –
Велики твои дочери и сыновья!
Пусть Баку мой неведомый гость навестит:
Миллионами солнц его ночь поразит.
Если северный ветер на вышках гудит,
Откликается эхом песчаный простор,
Полуночные горы ведут разговор…
Burda Səməd Vurğunun şeirindən əsər-əlamət var? Hərçənd tərcümə də cəfəngiyyatdır, ancaq Səməd Vurğunun orijinalından fərqli olaraq, burda mübtəda ilə xəbər uzlaşır…
İndi də mübtəda haqqında.
Səməd Vurğun deyir:
Hər sadə, mürəkkəb cümləmizin də
Əzəl mübtədası partiyamızdır!
Bunu deyən adam “partiya” sözünü gərək ən azından mübtəda mövqeyində işlədəydi. Adama deyərlər ki, ay filan-filan olmuş, demirsən ki, mübtədadır? Hanı mübtəda? Şeirdə “partiyamızdır” – xəbərdir. Yəni bu, Səməd Vurğunun hətta partiyadan yazanda da basməmmədi yazdığının sübutudur…
