Bir qəlbi sındırmaq asandan-asan,
Sınsa bütöv olmaz yüz yol sarısan.
Qan verən yaraya duz basar cahil.
Dərdlinin dərdinə dərd qatar nadan.
Özünün də anlamadığı qəribə bir nigarançılıq hissi bürümüşdü Gülarənin canını. Səhərdən bəri səbəbli-səbəbsiz tez-tez pəncərədən baxır, hissləri nəsə xoşagəlməz bir olaydan xəbər verirdi elə bil ki… Yenicə tikiş maşınının arxasına keçmişdi ki, həyətdə uşaqların səs-küyünü, bağırtısını eşidib hövlank yerindən qalxdı, həyətə boylandı, gördüyü mənzərədən ürəyi qopdu sanki… Nəvəsi Mətinin üz-gözü qan içindəydi, məhlə uşaqları onu əhatəyə alıb, nəsə deyir, deyəsən evə gətirmək istəyirdilər. Gülarə xanım tələsik pillələri düşüb, qaçaraq nəvəsinə çatdırdı özünü:
— Nə oldu sənə a bala, bu nə haldı? — Mətin tay-tuşlarının yanında özünü sındırmaq istəmədi:
— Heç.., nə olasıdır ki?! Velosipeddən yıxılmışam. -Gülarə nəvəsinin tərsliyinə yaxşı bələddi, bilirdi ki, öz könlü olmasa ondan söz qoparmaq çətindir. Odur ki, taa sorğu-sualı kəsib, -gedək evə, üz-gözünü yu, — deyib geri qayıtdı. Arxasınca gələn nəvəsi velosipedi həyətə salıb vanna otağına keçdi, üz-gözünü yuyub içəri girəndə Gülarə içini çəkib çığırdı:
— Ay bala, ay oğul, sən necə yıxılmısan, sənin üzün-gözün qara-qançır olub, gözünü Allah qoruyub. Nə haldasan sən?! Axı sən həmişə velosiped sürmüsən, necə oldu axı birdən-birə belə pis yıxıldın?
Bir yandan nənəsinin həyacanı, bir yandan da üzündə, gicgahındakı güclü ağrılar onu güzgüyə baxmağa vadar etdi. Doğrudan da sağ tərəf üstə sifəti, göz ətrafı çox pis əzilmişdi, sağ gözü qan qoymuş, üzünün almacıq sümüyü, sağ dirsəyi, bud hissəsi də sızıldayırdı. Qəlbindəki qəzəb, nifrət hissi isə daha güclü idi…
***
Mətin atasız böyümüşdü. Bu həyatda anası Solmazdan, nənəsi Gülaradan başqa bir dayısı vardı, o da çox uzaqlarda. Heç aylarla arayıb axtarmırdı bacısını, Mətini. Həmişə dayısından söz düşəndə anası dərindən köks ötürüb, dodaqaltı pıçıldayırdı, “xeyirsiz qardaş, ya da qara daş. Heç fərqi yoxdur”. Xasiyyətcə çox qapalı, bir az da adamayovuşmaz uşaqdı Mətin. Onun belə xasiyyətdə böyüməsinin bir səbəbi də anası Solmaz olmuşdu. Gənc yaşlarından həyatın ağır sınaqlarına, keşməkeşlərinə tuş gəlmiş qadın hər kəsdən qaçır, öz dərdləri ilə başa-başa qalmaq və bu dərdlərin içində yeganə təsəlli mənbəyi olan oğluyla təkliyi daha çox sevirdi. Öz aləmində övladını istər fiziki, istərsə də mənəvi zədələrdən qorumağın ən yaxşı yolunu cürbəcür ailələrdə böyümüş, yaxşı, pis tərbiyədə, düşüncədə olan məhlə uşaqlarından uzaq tutmaq, kitablarla gün keçirməsində görürdü qadın. Oğluna da belə başa salırdı,- bax, tutaq ki, bütün günü küçədə, meydançada top dalınca qaçdın, yoruldun, tərlədin, tay-tuşlarından cürbəcür ədəbsiz sözlər eşitdin, bunlar sənə nə verəcək? Mənim də işdə yarı canım qalacaq sənin yanında. Ən yaxşısı dərsdən gəldin, yeməyini ye, başla dərslərini hazırlamağa, bitirdinmi, faydalı bir şeylərnən məşğul ol, ya rəsm çək, ya musiqiyə qulaq as, ya da götür bir bədii əsər oxu. O zaman nəsə qazanmış olarsan. Başqa oğlan uşaqlarına atası öyüd-nəsihət verir, hərəkətlərinə nəzarət edir. Qoy sənin də nəzarətçin kamillik mənbəyi kitablar olsun. O zaman atanın da ruhu şad olar. Ana oğlunun yanında o qədər belə sözlər demişdi ki, artıq uşağın da beyninə batmışdı. Nənəsi Gülarə onun kitablarla zaman keçirməsini bəyənir, bu xasiyyətini tərifləyir, gəlininə dəstək verirdi.
***
Solmaz cəmi beş ilin gəlini olmuşdu. Həyat yoldaşı Fikrətlə tələbəliyi dörd il eyni univerisitetdə, eyni fakultədə bir yerdə keçmiş, iki il ayrı-ayrı şöbələr olsa da, eyni müəssisədə işləmişdilər. Onlar evlənəndə Solmazın iyirmi üç, Fikrətin iyirmi altı yaşı var idi. Gənclər bir-birini çox sevir, gözəl anlaşırdılar, həm də qarşılıqlı hörmət var idi aralarında. Bu cütlük həm xarici körkəmləri ilə, həm də gözəl insani xüsusiyyətləri ilə çox yaraşırdılar bir-birinə. Üzünə bəxtəvər deyənlər də vardı, bəxtəvər deməyən rəfiqələrinin, iş yoldaşlarının da baxışlarından həsəd, qibtə hiss edirdi gənc gəlin. Bu da bir qadın kimi onu daxilən sevindirir, qürurlandırırdı. Olduqca diqqətli, həssas adamdı Fikrət. Həm də xanımını hədsiz çox sevir, onu hər an məmnun etməyə çalışırdı. Düzdür gənclərin maddi durumu elə də yüksək deyildi, amma öz kiçik imkanlarına böyük sevgilərini qatmaqla həyatlarını gözəlləşdirməyə çalışırdılar. Fikrətin gözəl əl qabiliyyəti və romantizmi də ona bu işdə yardımçı olurdu. Gizlində çəkdiyi gözəl rəsmləri – təbiət mənzərələrini, mələk cildində qanadlı qadın, ya gülən körpə — çərçivəyə salıb qadınına hədiyyə etməyi çox xoşlayırdı. Solmaz da ərinin bu cəhdini yüksək dəyərləndirir, onun hədiyyələrini göz bəbəyi kimi qoruyurdu.
Evliliklərindən üç il sonra Mətin dünyaya gəldi. Amma bu üç il gənc ailəyə və Fikrətin anası Gülarə xanıma on il qədər uzaq göründü. Uşağın dünyaya gəlişi ailənin həm sevgisini gücləndirib dərinləşdirmiş, həm də böyük xoşbəxtlik yelləri əsdirirdi ocaqlarında.
***
Fikrət Gülarənin yeganə övladıydı, atası Qənbər kişi o dövrdə yeganə Dövlət Univerisiteti sayılan ADU-nun fizika-riyaziyyat fakultəsini qırmızı diplomla bitirmiş və elə həmin il də univerisitetin aspiranturasına qəbul olunmuş, çox sevdiyi dəqiq elmlər üsrə aspirantura məsunu olmuşdu. Əvvəl bir neçə il doğma ata yurdu olan Şuşa şəhərində böyük orta məktəblərdən birində riyaziyyat müəəllimi işləmiş Qənbər müəllim, anasının məsləhəti ilə yaxın qohumlarından olan Gülarə xanımla ailə həyatı qurmuşdu. Gülarə ilk gündən mehribanlığı, ailəcanlı, sakit təbiətli, eyni zamanda gözəgəlimli olması ilə də Qənbər müəllimin ürəyinə yatmışdı. Evliliklərindən bir oğul övladı nəsib olmuşdu bu ailəyə. Qənbər müəllim orta məktəbdə çox işləmədi, qısa müddət sonra ona Bakı şəhərində özünün təhsil aldığı Univerisitetinin fizika-riyaziyyat kafedrasında müəllim işi təklif olundu və bu səbəbdən ailəlikcə Bakıya köçməli oldular. Ata yurdundan iki otaqlı mənzilləri vardı Şuşada. Böyük qardaşı ata evinin satılmasına razı olmadığı üçün Bakının köhnə “ermənikənd” deyilən məhləsində ikiotaqlı ucuz bir mənzil almaqda yardımçı olmuşdu ona. Üç il həmin məhəllədə yaşasalar da, həyatlarından çox məmnun idi hər ikisi. Bakıya daşındıqlarının dördüncü ilində dövlət böyük, gözəl prospektə yaxın yeni tikilən beşmərtəbəli, el arasında “xruşşovka” deyilən binada Qənbər müəllimin ailəsini üç otaqlı mənzillə təmin etdi. Gənc ailənin sevinci yerə-göyə sığmırdı. Gülarə bahalı mebelləri olmasa da, otaqlara yığcam, səliqəli dizayn verir, ailəsinin, övladının rahatlığını hər şeydən üstün tuturdu. Fəqət əvvəllər də Qənbər müəllimi narahat edən ürək ağrıları getdikcə intensivləşirdi.Tez-tez kardioloqlara müraciət etsə də, ağrılardan qısa müddətə xilas ola bilirdi.., bir müddət sonra ağrılar yenidən əziyyət verir, həmişə arzusunda olduğu univerisitetdə normal iş fəalliyəti göstərə bilmirdi. Günlərin bir günü isə şiddətli ürək ağrıları ilə xəstəxanaya aparılsa da, ordan sağ qayıtmadı, otuz beş yaşında bu dünyadan köçdü Qənbər müəllim.
Gülarə xanım çox çətinliklə olsa da, övladını böyüdüb, ali təhsil almasına, cəmiyyətdə gözəl nüfuz qazanmasına nail ola bildi. Yalnız orta təhsil görmüş bu fədakar qadının dərzilik təhsili olmasa da, öz ağlı, anasından, bibisindən öyrəndiyi tikiş işləri ilə tək övladı Fikrətin korluq çəkməsinə, tay-tuşlarından geri qalmasına razı olmadı. Yetmişinci illərdə “Azərbaycan qadını” jurnalının orta hissəsinə tikiş tikmək istəyənlər üçün əlavə səhifələr qoyulurdu. Gülarə xanım həmin səhifələrdən də istifadə etməklə öz işini püxtələşdirir, inadla çalışırdı. Əvvəllər tək özü üçün geyimlər tikib geyinərdi, getdikcə qonşu qadıınlar da onunla maraqlanmağa başladı, bir-iki qonşu əvvəl ucuz parçalardan sadə don tikdirirdi ona. Amma getdikcə işinin qüsursuz olması, eyni vaxtda şəhər atelyelərində işləyən dərzilərdən çox ucuz tikməsi səbəbilə getdikcə sifarişçiləri çoxalırdı. İllər keçdikcə artıq əl işlərini görüb bəyənən çox sayda imkanlı qadınlar da ona müraciət etməyə başladı, onun tikdiyi paltarları sevə-sevə geyinən zövqlq qadınlar hər yerdə belə yaxşı dərzi olmasından söz açır və öz dost-tanışlarını da gülarəyə sifariş verməyə təhrik edirdilər. Bu Saf qəlbli gözəl insan öz zəhməti, ağlı ilə həm ruzisini, həm hörmətini qazanır, həm də kimsəyə möhtac olmadığı üçün Allahına şükürlər eləyirdi
Beləliklə gecəsini gündüzünə qatan Gülarə öz halal zəhməti ilə kimsədən minnət götürmədən tək övladının yaxşı oxuyub-yaşaması üçün əlindən gələni edirdi.
İnsafən Fikrət də anasının bütün ümidlərini doğruldur, hər yerdə başını uca edirdi. Dövlət Neft Akademiyasını uğurla bitirən Fikrətin sevib seçdiyi Solmaz da, tam ananın ürəyincə ağıllı, ismətli gəlindi. Valideynlərini tez itirən Solmaza öz qızı kimi məhəbbət bəsləyirdi Gülarə xanım. Həmişə ona təsəlli verib deyirdi ki, “üzülmə, bala, Allahın sınağıdır, kim dünyanı tutub gedir ki? Sən Fikrətə həm dost, həm yar , həm də qardaş ol. Mən də sənə həm ana olaram, həm dost, həm də qaynana. Allah sizi ayırmasın.”
Fəqət, deyir, sən saydığını say, gör fələk nə sayır. Artıq ölkənin Qarabağ kimi cənnət guşəsində qanlı müharibə gedir, alçaq ermənilər qonşu dövlətlərin güclü dəstəyi ilə kəndlərimizi, rayonlarımızı zəbt edir, insanlarımız öz dədə-baba ocaqlarından qaçqın düşür, yurd yerlərimiz dağıdılır, hər gün döyüş zonasından onlarla şəhid xəbərləri gəlirdi. Televizordan xəbərləri izləməklə qane olmayan Gülarə xanım, daha çox məlumat əldə etmək üçün hər gün köşklərdən qəzetlər alır, müharibə gedən torpaqlarımızdakı əhalinin vəziyyətini, yenilikləri öyrənmək istəyirdi. Bütün nəsli-nəcabəti, uluları Şuşada yaşayıb, dünyadan köçmüş, orda da torpağa tapşırılmışdı.
Böyük şairimiz Abbas Səhhət demiş,
Vətən – əcdadımızın mədfənidir,
Vətən – övladımızın məskənidir.
Gülarə nə qədər yorulsa da, uşaqlığının, gəncliyinin sirləri saxlı, ata-analı günlərinin şirin xatirələr məskəni, ata-anasının, cavan qardaşının, yüzlərlə qohumlarının ruhu dolaşan doğma Şuşanı fikirləşmədən, ya gizli göz yaşları ilə yastığını islatmadan, ya da dərin köks ötürməklə sanki ürəyinin qubarını azaltmağa çalışar, sonra yuxuya gedərdi.
***
Fikrətin iş yoldaşlarından çoxu ya səfərbərliyə alınaraq çağırışla, ya da könüllü cəbhəyə yollanmışdı. Onun da içini narahalıq, vicdan hissi yeyib-dağıdırdı. Düşünməkdən başı çatlayırdı… Evdə yenicə ana olmuş körpə uşaqlı yoldaşı, həyatın yalnız əzablı illərinə tuş gəlmiş anası.., cəbhədə gücə, dəstəyə ehtiyacı olan yeni yaranmış özünümüdafiə dəstələri… Hər dəfə cəbhədən şəhid tabutu gələndə Fikrətin damarlarında qanı coşur, qisas hissi bütün varlığına hakim kəsilirdi. Və bir gün artıq vicdanı onu qızğın döyüşlərin getdiyi cəbhədə olmağa təhrik etdi. Axşam şam yeməyindən sonra körpə oğlunu xeylu oynadıb, öpüb-qucub anasına verdi, özü də onun yanında əyləşib qolunu boynuna saldı:
— Ana, xahiş edirəm, mənə diqqətlə qulaq as. Mən artıq dözə bilmirəm, mənim taylarımın böyük əksəriyyəti cəbhədədir. Orda qızğın döyüşlərin getdiyi zamanda, yerli əhalinin müdafiəyə böyük ehtiyacı olan bir vaxtda, mən həm də hərbi dərəcəsi olan bir insan kimi burda -Bakıda otura bilmirəm. Elə sənin də müharibə xəbərlərini dinlədikcə nə əzablar çədiyini, necə üzüldüyünü bilirəm ana. Odur ki, məni başa düşün, mən mütləq getməliyəm, orda olmalıyam. Yoldaşım, oğlum sənə əmanət, sən də Allaha.
Anası da, Solmaz da heç bir söz deyə bilmədi Fikrətin bu qərarı qarşısında, bilirdilər ki, desələr də, xeyri yoxdur. Əgər o, belə qərar verirsə, demək bu haqda günlərlə, aylarla düşünüb, belə lazım bilib. Ortaya dərin sükut çökdü, Solmazın gözü anada, ananın da gözü gəlində qalmışdı, sanki bir-birindən kömək umurdular… Handan-hana anası tumarlayıb yatızdırdığı uşağı ehmalca gəlinə verib, yerindən qalxdı. Pəncərənin önündə bir xeyli səssis dayanan ana dərindən köks ötürüb oğluna baxdı:
— Mən bilirəm ki, sən bu qərarı anidən vermirsən, düşünüb-daşınmısan. Əgər sənin vicdanın belə hökm edirsə, mən etiraz edə bilmərəm. Allah öz yar və yardımçı olsun Sənə də, cəbhədəki bütün oğullara da… Yolun açıq olsun bala, gözün arxada qalmasın. Tezliklə haqq-ədalət yeini alar, bütün oğullar, o cümlədən sən də dönüb gələrsən evinə, ailənin yanına.
Elə həmin günün səhəri Fikrət Hərbi Komissarlığa gedib ərizə verərək Milli ordu sıralarına qoşuldu. Azərbaycan Neft Akademiyasını əla qiymətlərlə başa vurmuş Fikrət təhsil illərində institutun nəzdində hərbi kafedrada baş leytenant hərbi rütbəsi almışdı.1992-ci ilin iyun ayından döyüşlərə qoşulan Fikrət ordumuzla birlikdə ən qaynar nöqtələrdə olur, döyüş tapşırıqlarının yüksək səviyyədə yerinə yetirlməsi üçün bütün hərbi biliklərini, fiziki gücünü səfərbər edir və döyüş yoldaşlarının böyük etimadını qazanırdı. İmkan olduqca, üçdə, beşdə bir məzuniyyət alıb bir-iki günlük ailəsinə baş çəkir, müharibənin tezliklə ordumuzun qələbəsi ilə başa çatacağına inandırırdı anasını, sevdiyi qadınını.
1993-cü ilin dekabr ayının sonlarında 3 günlük icazə ilə oğlunun doğum gününə Fikrətin ailəsi,anası ilə vida görüşü oldu bu görüş. 2 yanvar 1994-cü il tarixdə yenidən döyüş bölgəsinə qayıdaraq işğal olunmuş rayonlarımız uğrunda ağır döyüşlərin getdiyi bölgələrimizdə ön xətdə döyüşlərə qatıldı qeyrətli vətən övladı.
15 fevral 1994-cü ildə Kəlbəcər rayonu uğrunda gedən döyüşlərdə Murovdağda izsiz-soraqsız itkin düşdü igid həmyerlimiz. Anası Gülarə xanım, sevimli həyat yoldaşı Solmaz isə onun yoxluğunu heç vədə qəbul etmədi və onun nə zamansa sağ-salamat dönəcəyi ümidilə yol gözləyirlər hələ də..
***
Mətin yaxşı bilirdi ki, qonşu binada yaşayan, “vergi Əcdər”in (çoxları onu belə adlandırırdı) oğlu Əflatun onu sevmir. Hər fürsətdə tay-tuşları arasında onu təhqir etməyə, qıcıqlandırmağa çalışır. Əflatunla eyni məktəbdə oxuyurdu Mətin. Ondan bir yaş böyük olan bu özündən müştəbeh, lovğa oğlan məktəbdə də hər fürsətdə Mətini aşağılamağa çalışır, yerli-yersiz atmacalar atıb ələ salırdı. Sakit təbiətli Mətin həmişə ondan uzaq durmağa, bu lovğa oğlana baş qoşmamağa çalışırdı. Bağqa məktəbli dostları da, Əflatunun şit, yersiz atmacalarına görə onu sevmir, ondan kənar durmaq istəsələr də, çox vaxt istəklərinə nail ola bilmirdilər. Sanki bu adamın yeganə işi-gücü, məqsədi başqalarının emosiyaları ilə oynamaqdan ibarətdi. Bir neçə dəfə müəəllimlər məktəbdə baş verən dava-dalaşın başlıca səbəbkarı kimi onu tənbeh etmiş, valideynlərinə xəbər vermək üçün məktəbə çağırmışdı. Amma Əflatunun atası “vergi Əjdər”heç vaxt məktəbə gəlmir, onun yerinə nənəsi Xavər xanım gəlirdi hərdənbir məktəbə, bir ədalı yerişi də vardı ki, qadının. Onu görən hər kəs anlayardı ki, elə Əflatun ondan tərbiyə alıb.
***
Bu gün Mətin məktəbdən gəlib nahar edəndən sonra, bir neçə saat dərslərini hazırlamaqla məşğul oldu. Həm bir az havaya çıxmaq, həm də zibil torbasını atmaq üçün həyətə düşüb velosipedi ilə gəzişmək istədi. Zibil yeşikləri qoyulan yerə tərəf sürdü velosipedi, məhlə uşaqları binaların arasında boş ərazidə futbol oynayırdı. Anidən güclü bir zərbə Mətinin üzünü tütdü, gözü qaralan uşaq özünü velosipedin üstündə saxlaya bilməyib velosiped qarışıq astaltın üstünə yıxıldı, yerdəki kiçik qrabil daşları üzü-gözünü əzdi, toz-torpaq gözlərinə doldu. Ona yaxınlaşan uşaqların öz aralarında Əflatun, sən neynədin? Topu qapıya vurmaq əvəzinə yola vurdun. Artıq Mətin işin nə yerdə olduğunu başa düşmüşdü. Topun ona tərəf təsadüfən yox, qəsdən vurulduğunu anlayırdı. Ağrılardan daha çox 16 yaşlı gənci haqsızlıq yandırırdı. Əflatün- bu namərd, yekaxana oğlan dəfələrlə onun ən həssas duyğularını təhqir etmiş, aşağılamışdı. Amma uşaqlıqdan aldığı gözəl tərbiyə, nənəsinin , anasının təlqin elədiyi;- “sənin atan vətən yolunda şəhid olub, sən onun adına layıq hərəkət etməlisən, hər axmağın sözünə uyub dava-dalaşa qoşulmaq sənə yaraşmaz, ailəmizə hörmət gətirməz” sözləri həmişə qarşısını ailır, bu axmaq oğlana əhəmiyyət verməməyə çalışırdı.
Əflatun tay-tuşları arasında Mətini göstərib, deyirdi, buna bax, elə bil vətən qəhrəmanıdır, özünü ağır aparır güya, bizə baş qoşmur, kişi şəhid oğludur. Böyük adamdır, bizləri bəyənmir, əlaçı oxuyur, özünü müəllimlərin gözünə soxur. Müəllimlər də hər fürsətdə, hər tədbirdə bunu bizim gözümüzə soxur. Atam deyir, heç o vaxtı müharibə-zad yox idi, ermənilər almışdı torpaqları oturmuşdu. Bizimkilər də işdən-gücdən yayınmaq üçün gedib səngər qazıb ermənilərnən ü-üzə otururdular səngərlərdə. Dövlətdən də hazır maaş alırdılar. Öləndə, it-bata düşəndə də adı olurdu şəhid. Sonra da dövlətdən şəhid pulu alırdı ailəsi illlərəcən. Əflatunun ətrafında olan özü kimi cahil, nadan uşaqlar da onun bu sözlərinə şit-şit gülüşürdülər. Amma bir dəfə Sadiq adlı bir oğlan bu atmacalara görə Əflatunla möhkəm dalaşdı, hətta onun haqsız danışan atasını da söydü. Bu davada Sadiqi müdafiə edənlər çox oldu, vurub Əflatunun burnunu qanatdılar. Dava-dalaş məktəbin həyətində baş verdiyinə görə məktəbin müəllimləri, direktoru da bu məsələdən xəbərdar oldular. Söhbət böyüdü, Əflatunun nənəsi məktəbə gəlməli oldu və utanmadan da öz nəvəsini müdafiə elədi. Direktor Əflatundan Mətindən, Sadiqdən və ondan narazılıq edən bütün uşaqlardan üzr istəməyini və bir də belə vicdansızlıq etməməyi tələb etdi. Buna baxmayaraq, Əflatun hər fürsətdə o sözü təkrar etməyi xoşlayırdı, ən çox da məhlədə daha tez-tez bu mövzuya qayıdırdı. Mətin bu namərd oğlanın onu davaya təhrik etməsini heç cür anlaya bilmirdi. Amma onun dediyi sözlər içini parçalayırdı. Atasının gülər üzünü çox çətinliklə xatırlayırdı, şəkillərdən, nənəsinin, anasının söhbətlərindən, nadir hallarda onlara ziyarətə gələn atasının tələbəlik yoldaşlarının, iş yoldaşlarının Fikrəti bir insan kimi Mətinə tanıtma söhbətlərindən, ehtiramla danışdıqları xatirələrdən öyrənirdi atasının necə kamil insan olduğunu. O, öz atasıyla fəxr edirdi. Hər yerdə atasının yalnız müsbət insani keyfiyyətləri, mərdliyi, cəsarəti haqqında eşidirdi. Amma kiçik bir milçək belə ürək bulandırır. Əflatunun atasının adından dediyi o çirkin sözlər Mətinin təmiz, kövrək qəlbini yaralayırdı. Bu sözlərin yalan, qarayaxma olduğunu bilsə də, qəlbinə xal düşürdü uşağın. Nənəsi yaralarını cürbəcür tibbi məhlullarla sildi, əzilən, qaraqançır olan yerlərə məlhəm qoydu. Dizinin, qolunun sınıqları olmasından ehtiyat etdiyi üçün gəlinin gəlməsini gözlədi. Solmaz işdən gələr-gəlməz evdəki auradan nəsə xoşagəlməzlik baş verdiyini soruşdu Gülarə xanımdan. Qadın Mətinin otağını göstərib uşağın velosipedlə pis yıxıldığını, əziklərinin çoxluğunu bildirdi və rentgen aparatından keçirmək gərək olduğunu məsləhət bildi. Solmaz institut təhsili zamanı tibb bacısı səviyyəsində tibbi bilgilər almışdı. Mətinin bütün yaralarını gizli həyacanla müşahidə etdikdən sonra, qolunu bir neçə istiqamətdə tərpətməklə, yeriməyə məcbur etməklə qorxulu bir şey olmadığından əmin oldu və qaynanasını da arxayınlaşdırdı.
Axşam yeməyini üçü də çox könülsüz yedilər. Süfrəni tamam yığışdıran gəlin gəlib Mətinlə üzbəüz əyləşərək sorğu-suala başladı:
-Hə.., oğlum, indi sən mənə de görüm, hadisə necə oldu ? Velosipedin nəyəsə ilişsəydi, sən yüngülvari müvazinətini itirib, büdrəyə bilərdin. Amma sənin anidən velosiped qarışıq belə yıxılmağın hər hansı kənar zərbənin nəticəsidir. Sən bilirsən ki, düz danışmaq yalnız və yalnız işin xeyrinədir. Danışmasan mən məcburam düşüb məhlədəki futbol oynayan uşaqların bir-bir qapısını döyüm. Sən də buna razı olmazsan. Odur ki, hər şeyi özün danış. Onsuz da əsəbdən özünə yer tapmayan Mətin:
— Nə danışım axı?! Bu əclaf Əflatun hər yerdə, məktəbdə, məhlədə mənə sataşır, məni gördü-görmədi qızışır, ağzına gələni danışır. Öz adından danışsa məni o qədər yandırmaz, hər sözü atasının adından danışırki, güya onda uşaqlar daha tez inanar, bunun doğru danışmağına. Solmazın da, Gülarənin də səbri tükəndi sanki. İkisi də eyni anda:
-Nə deyir axı? Bunun atası vergi işçisidir də, münəccim deyil, alim deyil. Nə öyrədib axı, özü kimi lovğa, bivec oğluna? Mətin bir az susub, qəfildən hiddətlə içini yandıran sözləri açıb tökdü:
-Əflatun hər yerdə deyir ki, “ atam danışır.., indi hamının fəxrlə öydüyü , şəhid dediyi adamlar işdən-gücdən qaçmaq üçün, ailəsi hazır, müftə maaşla təmin olunsun deyə o, illərdə qaçıb gedib Qarabağda günlərini boşa keçiriblər, nə bilim biri dağdan düşüb, bir qəfil gülləyə gəlib, bir-birini vurublar. Onlar vətən uğrunda şəhid olmuş olsaydılar, torpaqları alardılar ermənidən. Düşməndən bir qarış torpaq alınmayıb, nə qədər torpaqlarımız işğal olunub, hələ bir fəxrlə övladım şəhiddir, deyib qururlanır bir çoxları.” Deyir mənim atam onda da, indi vətən üçün, büdcəmiz üçün çalışıb, fədakarlıq göstərib, dövlətə xidmət edib. Gülarə xanımın ürəyinə xəncər soxuldu sanki… Nəfəs ala bilmədi qadın… solmazın da rəngi avazımışdı, dişi dodağını kəsirdi. Allahsızlığa bax sən!!! Vicdansızlığa bax hələ! Beləsinə nə deyəsən?! Əqidəsi, vicdanı olmayan birisinə haqqı anlatmaq çətindir, zordur. Solmaz tez ürək sakitləşdirici məhlul hazırlayıb qaynanasına içirdi, özü də içdi. Bir xeyli sükut yarandı otaqda, indi Mətin də, içini boşaltdığı üçün bir az sakitləşmişdi. Handan-hana Gülarə xanım:
— Allah şahiddir ki, mən hələ indiyə kimi kimsənin qapısını döyməmişəm. Amma o “vergi Əsdərdi”, kimdi, səhər ona deyəcək yaxşı sözlərim var. Hər gün səhər səni işə, Mətini məktəbə yola salandan sonra bu pəncərənin qarşısında xeyli ürəyimlə dərdləşirəm, gözüm həyətə baxsa da, xəyalım uzaqlarda olur. O , Əjdərin maşına minib işə getdiyi vaxtları görmüşəm, elə maşının qapısındaca sözlərimi ona deməsəm, ürəyim partlayar. Özünü nə hesab edir bu?! Bəxtəvər başıma, dövlət sevən olublar! Solmaz hər vəchlə ananı sakitləşdirməyə çalışır, söhbəti başqa səmtə çevirməklə qadının sinirlərinin toxdamasını istəyirdi. Mətinin yaralarına yenidən məlhəmlər sürtüb, onu hərəkət etməyə vadar edir, həm özü, həm də Gülarə xanım bir az rahatlıq tapsın deyə əlindən gələni edirdi. Doğrudan da hər ikisi əmin oldu ki, uşağın dizində, budunda, qol dirsəyində sınığı-çıxığı yoxdur.
-Ana çox yorğunsan, həm də həyacan, stress yaşamısan bu gün. ən yaxşısı yataq, dincələk. Mətin, sən sabah məktəbə getmə, müəlliminlə danışaram mən, dedi, Solmaz.
Gülarə xanımın onsuz da qaysaq bağlamayan yarası yenidən qan verirdi. Fikrətin gülümsər gözləri, nurlu üzü, şux qaməti bir an da getmədi ananın gözlərinin önündən. Yatağına qor doldu ananın… “Nur üzlü, mərd, qeyrətli balam… Gör kimlərin ağzında söz olmuşuq, sənin kəsik dırnağına dəyməyənlərin, xalqın qanını soranların. Utanmaz-utanmaz deyir dövlətə xidmət eləyib… Yalançının dili yansın. Nə eləmiz şəxsi mənfəətiniz üçün eləmisiz. Hansı işləmək istəyənə, vergi ödəyicisinə bir xeyriniz toxunub sizin?! Əksinə , işləmək istəyənin , dövlətə vergi verənin kiçik bir səhvini görəndə əlinizə girəvə düşüb, ikiqat-üçqat soymusuz onu. Biz də bu məmləkətdə yaşayırıq. Olaylardan, əməllərinizdən xəbərlər duyuruq”
Yazıq qadın səhərə kimi yatağında qovruldu, durdu, yuxu yaxın gəlmədi gözlərinə.
Səhər qalxıb geyindi, gəlini üzülməsin deyə səhər qəhvəaltısı hazırladı stolun üstünə. Solmaz ananın səhərə qədər yatmadığını bilirdi, çünki özü də çox narahat yatmışdı. Hər ikisi könülsüz bir-iki tikə yedi, çay içdilər. Qalxıb işə gedəndə Solmaz:
-Ana çox xahiş edirəm, hədsiz sinirlənmə, özünü ələ al. Həm özünü, sinirlərini qoru, həm də vəzifə adamıdır Əjdər. Necə olsa, bir yolla xətər yetirərlər Mətinə.
-Nə danışırsan, ay bala, mən əvvəla kimisə söyən deyiləm, təhqir edən deyiləm. Amma sözümü deməsəm, ürəyim elə bu gün partlayar. Sən narahat olma. Get, işində ol. Mən sözümü deyəndən sonra toxdayacam, bilirəm. Gülarə xanım gəlini yola salıb həyətə düşdü. Əjdərgil üzbəüz binada yaşayırdı, maşını adətən blokun qarşısında saxlayırdı. Kənardan blokun qapısını izləyən qadın nəhayət Əjdərin blokdan çıxıb maşına doğru gəldiyini görəndə, o da Əjdərə tərəf istiqamət aldı.
Yaxınlaşıb salam verdi, maşının ora-burasına baxan Əjdər başını qaldırıb:
-Salam, Gülarə xanım, necəsiz? Əjdər müəllim, sizinlə vacib bir söhbətim var…
— Hə …, nə olar, buyurun. Bunu deyib qol saatına baxdı və qadına tələsdiyini işarə etmiş oldu “vergi Əjdər”.
-Mən sizin vaxtınızı çox almayacam, deyib Gülarə birbaşa mtləbə keçdi. Dünən mənim nəvəm Mətinin başına gələnlər sizin oğlunuz Əflatunun başına gəlsəydi, yəqin ki, siz ailəlikcə elə axşamdan bizdəydiz. Hələ bəlkə yanınızda polis də gətirmişdiz.
— Niyə? Nə olub ki, sizin nəvənizə ? Bir də bunun bizimlə nə əlaqəsi var?
-Əlaqəsi olmasaydı, indi mən sizinlə danışmazdım. Sizin ərkəsöyün oğlunuz dünən qəsdən futbol topunu meydançadan kənarda velosiped sürən Mətinin üzünə tolazlayıb . Qəbil zərbədən uşaq velosiped qarışıq asfaltın üstünə yıxılıb, möhkəm əzilib, üstəlik nəvəmi müdafiə edən uşaqları da təhqir edib sənin oğlun, artıq- əskik sözlər danışıb, həm də sənin adından.
-Mənim adımdan ? Uşaqdılar, yeniyetmədirlər, futbol oynayırlar, topdu, indu buna dəyib, olur də. Mənim də oğlumma dəyə bilərdi. Biz indi uşaqların oyununa görə mübahisə eləməliyik?
-Əjdər, (Gülarə əsəbi halda müəllim deməyi də özünə rəva bilmədi) mən uşaq deyiləm, mənə diqqətlə qulaq as, deyirəm ki, Mətin meydançadan kənar velosipedlə gedərkən oğlun Əflatun topu qəsdən tolazlayıb ona tərəf. Gözənlər, şahidlər var. Hətta bundan ötrü Əflatunla dava eliyən uşaqlar olub. O da deyib ki, nə şəhid, şəhid salmısız. Mənim atam deyir ki, onun atası da, başqaları da iş yerindən havayı maaş almaq üçün qaçıb cəbhəyə gediblər. Onlar hardasa qar uçqununa düşüblərsə, öz günahlarıdır, şəhid deyillər. Nə qədər günah, nə qədər vicdandan, əxlaqdan uzaq sözlər…
Səninlə uzun danışmayacam, deyən Gülarə xanım səsini qaldırdı:
— Əjdər, unutma ki, şəhidlik böyük zirvədir, hər yetənə nəsib olmur, deyib , heç bir cavab gözləmədən iti addımlarla öz bloklarına sarı getdi.
***
Əvvəl Əflatun orta məktəbi zor-güc bitirdi, atasının müəllimlər üçün göndərdiyi cürbəcür hədiyyələr hesabına kamal attestatı aldı. Ukraynanın hansısa özəl univerisitetlərindən birinə göndərdi atası, pul gücünə. Ayın bu başında da, o başında da Əflatun Bakıda veyillənirdi.
Sonrakı il Mətin orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirib yüksək balla babası Qənbər kişinin yolu ilə gedərək Bakı Dövlət Univerisitetinin fizika-riyaziyyat fakultəsinə qəbul olundu.
***
2020-ci ilin 13-14 iyul tarixində təcavüzkar erməni ordusu işğalda olmayan Tovuz bölgəsinə bir neçə istiqamətdən basqınlar etdi, döyüşlərdə ordumuzun əsgər və yüksək rütbəli zabitləri qəhrəmanlıq və igidlik nümunələri göstərərək, erməni işğalçılarının törətdikləri təxribatların qarşısını qətiyyətlə aldılar. Xalq bu döyüşlər zamanı şəhidlik zirvəsinə ucalan öz mərd, vətənsevər oğullarını general-mayor Polad Həşimovu, polkovnik İlqar Mirzəyevi, mayor Namiq Əhmədovu, mayor Anar Novruzovu, baş leytenant Rəşad Mahmudovu, gizir İlqar Zeynalovu, gizir Yaşar Babayevi, baş çavuş Vüqar Sadıqovu, çavuş Elçin Mustafazadəni, çavuş Nazim İsmayılovu, baş əsgər Elşad Məmmədovu və əsgər Xəyyam Daşdəmirovu böyük izdihamla son mənzilə yola saldı. Amma bu döyüşlər artıq xalqımızın səbrini daşdandırdı. Bütün ölkə boyu xalqın qeyrətli övladları küçələrə tökülüb Ali Baş Komandandan müharibəyə başlamaq fərmanı tələb edirdi, istər həhərlərdə, istərsə də rayonlarda Hərbi Komissarlıqların qarşısında uzun növbələr olurdu, mərd, cəsur oğullarımız erməni işğalçılarından torpaqlarımızın azad olunması üçün səfərbərlik tələb edirdi. Belə həyacanlı günlərin birində məhəlləyə səs yayıldı ki, “vergi Əjdərin” gülməşək oğlu Əflatunun maşını körpüdən düşüb və boynun qırılması səbəbilə oğlan yerindəcə ölüb. Pis xəbər tez yayılır, deyiblər. Tikiş maşınının səsindən heç nə eşitməyən Gülarə xanım mətbəxə su üçün gedəndə güclü qadın çığıltılarına balkona çıxmalı oldu. Yay olduğu üçün bütün pəncələr açıq idi. Səs gələntərəfi müəyyən etməyə çalışırdı ki, həyətdəki izdihama gözü sataşdı. “Vergi Əjdərin” ətli-canlı xurmayı çaçlı anası Məsmə idi çığıran. Dayanmadan, birnəfəsə çığıran qadın eyni vaxtda yaxasını, üzünü də cırmaqlayırdı, ƏFLATUNNNN deyə uca səslə bağırırdı. Qorxulu nəsə baş verdiyini anlayan Gülarə də həyətə düşdü. Qonşulardan baş verən hadisəni eşidincə halı dəyişdi qadının. Necə olsa, övlad itkisinin acısını yaşayırdı uzun illər. Yaxınlaşıb Məsmənin üzünü cırmasına mane olmaq istədi, bacarmadı, qadın çox güclü və hökmlü idi. Gülarəni görüncə daha da hündürdən ağladı:
-Mənim Əflatunum da cəbhədə şəhid olaydı kaşki…, amma belə ölməyəydi!!!
Ona təsəlli vertmək istəyən Gülarənin köhnə yaraları yenidən sızıldadı və heç kimin eşidə bilməyəcəyi bir səslə:
-Şəhidlik pulla alınıb, satılmır, bacım. O da hər adama nəsib olmur.
Göz yaşları selə dönən ana ayaqlarını güclə çəkə-çəkə evinə qayıtdı və oğlunun divardakı böyük fotosu önündə satlarla istigöz yaşları axıtdı:
Darıxmaq əzabdır, anladım oğul,
Elə bil tənhayam, boşalıb dünya…
Bürünüb yollarım dumana oğul,
Kəsibdi önümü sıldırım qaya.
Gəlir üzərimə kədər sel kimi,
Alır bu həyatdan, qoparır məni.
Getdiyim yolu da ayağım getmir,
Küçələr sürüyb aparır məni.
Elə bil düşmüşəm dərin quyuya,
Qüssə leşkər kimi gəlir üstümə.
Düşüb xəyallarım, ümidim suya,
İztirab acısı durub qəsdimə.
Ürəyi oğul dağlı ana saatlarca bayatı çalıb ağladı. Bir də gözü saata sataşında gəlinin işdən dönən zamanı olduğunu düşünüb əl-üzünü yuyub mətbəxə keçdi ki, Solmaz onun çox ağladığını duymasın.
Son.
