Sesar Bruto. Əgər mən bu adam olmasaydım, görəsən, kim olmaq istərdim.
Baş verən fəlakət böyük gələcəyin, sevgi və qayğı ilə əhatə olunmuş gözəl bir həyatın açarı ola bilərmiş…
1-ci hissə
Hamımız ona “Qoca”-“Starik” adı ilə müraciət edirdik. Niyə, nə zamandan – bilən yox idi. Adı Viktor olsa da, avtobus parkının böyük kollektivi arasında onun əsl adı ilə tanıyanları barmaqla saymaq olardı. Amma, “Qoca” – desəydin, hamı biləcəkdi söhbət kimdən gedir.
İş yoldaşlarımın sırasında Viktor hamıdan yaşlı idi, həm də çox kitab sevən olduğu üçün, ən çox dünyagörüşlü, savadlı sayılırdı. Onunla söhbət etmək tarixə, hansısa olmuş hadisələrə səyahəti xatırladırdı. Ona qulaq asdıqca, adama elə gəlirdi ki, Viktor oxumadığı kitab, bilmədiyi tarix yoxdur. Hansısa tarixi bir hadisədən elə həvəslə və bacarıqla danışırdı ki, qulaq asanlarda elə təəssurat yaranırdı ki, san ki, Viktor özü həmin tarixi hadisələrin iştirakçısı olub.
Həmişə səliqəli geyinərdi. İşə dəqiqliklə ütülənmiş şalvar-köynəkdə və silinməkdən parıldayan ayaqqabılarda gələrdi. Bürünc rəngli yaraşıqlı sifəti, gözəl formalı burnu, iri çənəsi və təbəssümlü gözləri vəhdət təşkil edərdilər.
Harada, hansı şəraitdə olmağından asılı olmayaraq, özünü olduqca sərbəst aparardı.
Yaş cəhətdən görünüşü çox aldadıcı idi. Viktorun yaşını neçə olduğunu biləndə necə təəccübləndiyimi heç vaxt unutmaram.
İstirahət günüm idi. Avtoparka getmək, avtobusumun texniki vəziyyəti ilə bağlı bəzi işlər görmək lazım idi. Dayanacaqda marşrut avtobusunu gözləyirdim. Nəhayət, lazım olan avtobus gəldi. Sükan arxasında Viktor idi. Avtobus parkında işlədiyim müddət hələlik az olsa da – 3 ay idi ki, işə düzəlmişdim- Viktorla aramızda artıq, gözəl yoldaşlıq münasibəti yaranmışdı. “İkarus” dayanan tək, Viktor qabaq qapını açdı. Keçdim yanına. Salamlaşdıq.
— Səhər-səhər hara, belə?
— Parka getmək lazımdır. Bir-iki xırda işləri görməliyəm, – dedim.
Bir-iki dayanacaq keçmişdik ki, yanımıza, kabinəyə 12-13 yaşlı bir oğlan uşağı girdi. Uşaq salamlaşıb, nəsə dedi, Viktor cavab verdi. Amma, diqqətimi cəlb edən o oldu ki, uşaq danışanda, Viktora bir- iki dəfə “ata” deyə müraciət etdi. Bir-iki dayanacaq gedib, düşdü uşaq. Mən Viktordan sual etdim:
— Uşaq sənə niyə “ata” deyə müraciət edirdi?
— Bəs kimə deməlidir “ata”? Qonşuya deməliydi?
— Sən demək istəyirsən, o oğlan uşağı sənin oğlundur? Sən 15-17 yaşında evlənmisən, yəni?
O şən qəh-qəhə çəkərək, dedi:
— Mən səni başa düşdüm! Hamı deyir ki, mən yaşıma görə cavan görünürəm. Sən mənim yaşımı bilmirsən, ona görə də təəccüblənirsən.
Kabinədən asılmış pencəyinə işarə edərək, dedi:
— Pasportum döş cibimdədir, götür oradan, aç!
Pencəyinin cibindən götürdüm pasportu, açıb baxdım. 51 yaşı var idi! Mən bu günəcən onu özümə, az qala, həmyaşıd bilirdim. Ən uzağı, düşünürdüm ki, 30 yaşı var Viktorun! Belə bir görkəmi var idi bizim Qocanın. O gündən bizim münasibətimiz yeni təkan aldı. Mən Viktoru daha yaxından tanımağa başladım. Bu insanın sevinc yuvası olan xoş məramlı daxili dünyası məni özünə bağladı.
Hərdən evlərinə qonaq gedirdim. Həyat yoldaşı ilə də tanış olmuşdum. Fəxr olunacaq qədər gözəlliyi olan 30-32 yaşlı bu qadın hərəkəti ilə, düşüncəsi ilə, ərinə münasibəti ilə əsl bəxtəvərlik dünyası idi. Yaradan bu iki insanı bir-biriləri üçün yaratmışdı.
Gün-gündən güclənən dostluğumuz, mənə bu gözəl ailənin keçmişi ilə daha yaxından tanış olmaq imkanı yaratdı…
2-ci hissə
Viktorla Lena tanış olanda hər ikisinin 16 yaşları yenicə tamam olmuşdu. İsti avqust günlərindən birində, bol sulu Enisey çayının sahilində iki gənc bir-birlərinə ürəklərində olan sevgilərini etiraf etdilər. Və o gündən etibarən onlar ayrılmaz oldular. Məktəbi bitirdilər. Victor, göndərişlə sürücü kimi təhsil aldıqdan sonra orduya getdi. O vaxtlar əsgərlik müddəti hərbi birləşmələrin növündən asılı olaraq, 3 və 4 il təşkil edirdi.
Viktor hərbi xidmətini başa vurub qayıtdıqda sevimli Lenası institutun 5-ci kursunda oxuyurdu. Viktor bir neçə gün dincəlib, avtobus parkına işə düzəldi. Altı ay sonra evləndilər, iki xoşbəxt gənc talelərini birləşdirdilər.
Bir il tamam olmuşdu, Lena hamilə qaldı.
O illərdə SSRİ-də yaşayıb hansısa xəstəliyə düçar olmaq dərdli-bəlalı bir dövrə qədəm qoymaq demək idi. Məsələn, 80-ci illərə kimi SSRİ-də “mədə xorası” ömürlük, əlacsız bədbəxtçiliyin, “xərçəng”, yaxud, “insult” 100%-li asta ölümün sinonimləri sayıla bilərdilər.
Levomisetin, penisilin, analgin — sovet adamının tanıdığı, bildiyi və əldə edə biləcəyi «aptek məhsulları” bunlar idilər. Bir də «zelyonka» deyilən yaşıl rəngli məhlul var idi, bədənin hansı hissəsinə zərər toxansaydı, fərqinə varmadan, o hissəni həmin “zelyonka” ilə sürtərdilər.
Xəstələrə təkrar olaraq istifadə edilə bilən şprislərlə iynə vurulurdu. Paslanmayan polad qutularda həmin iynə-şprisləri qaynadardılar. Qaynatmağa şərait olmayan yerlərdə isə, üzərlərinə qaynar su tökərdilər, ya da, spirtlə silərdilər. O illərdə dərmanların çətin əldə edilməyi bir yana, hətta, palatalardakı yataqlarda dəyişməyə mələfə bəzən olmurdu. O dövr üçün qadın xəstəlikləri, onların müalicəsi haqqında isə heç danışmağa dəyməz. İndi ən adi bir şey görünən gigiyenik materillar sovet qadını üçün fantastik bir mövzu sayıla bilərdi.
Bir sözlə, “pulsuz müalicəmiz” Qərbdən çox-çox geri qalırdı.
Bax, belə bir vaxtda Lena xəstələndi. Daha doğrusu, nə zaman xəstələnmişdi, heç kim bilmirdi. Sadəcə olaraq, xəstəlik özünü indi biruzə verdi. Qəfildən, günəşli gündə yağan dolu kimi.
Lena düşdü xəstəxanaya. Onda hansısa qadın xəstəliyi tapdılar. Həkimlər müalicə etməyə çalışdılar. O zamankı müalicə üsulları indiki ingişaf dövrünün üsullarından çox-çox fərqli idi və ağır xəstəliklər zamanı müalicənin nəticələri nadir hallarda müsbət olurdu. Bir sözlə, həkimlər çox çalışdılar, əllərindən gələni etdilər. Və bu zaman doğum vaxtı özünü yetirdi.
Doğuş çox çətin oldu, uşaq isə dünyasını hələ doğulmamış, ana bətnində dəyişdi. Bu faciəni müalicə üçün bədənə edilmiş radiasiyaya məruz qalmanın nəticəsi kimi izah etdilər. Və bundan sonra Lenanın səhhətində problemlər başladı.
Bu ağır doğum prosesindən başlayan fəsadlar, gələcəkdə Lenanın ana ola biləcək imkanlarını əlindən almaqla bərabər, onun həyatını, yaşaya bilmək şansını şübhə altına aldı. Əməliyyat keçirmək lazım oldu. Nəhayət, müalicə müddəti bitdi, evə qayıtdı. Deyəsən, vəziyyəti yaxşılaşmağa başladı. Səhhəti indi qorxulu olmasa da, ömrü boyu ana ola bilməyəcəyini, sevimli ərinin də ona görə ata olmaq sevincindən məhrum olduğunu Lena unuda bilmirdi.
Çox düşünüb, həyat yoldaşı ilə danışmağa qərar verdi. Bir axşam Viktoru qucaqlayaraq boşanma təklif etdi.
— Sağlamlığım hansı yerdədir, bilirsən. Mənim bir daha ana olmaq imkanım olmayacaq. Sən cavansan, əzizim, sağlamsan. Yenidən evlənə bilərsən, bir dəstə uşaq atası olarsan!
Victor qətiyyətlə etiraz etdi:
— Necə deyə bilirsən bu sözləri, Lena, əzizim? Necə ola bilər ki, bir uşaq varlığını səndən üstün tutaram? Bu barədə bir daha eşitmək istəmirəm!
Lenanı qucaqladı, nəvazişlə öpdü. Birdən, nəsə xatırlamış kimi dilləndi:
— Əgər istəsən, uşaq evindən bir uşaq götürə bilərik!
Bu sözləri eşidən Lenanın sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Özünü saxlaya bilmədi, başını Viktorun sinəsinə sıxılaraq ağladı, göz yaşları ərinin sinəsinə yayılaraq, köynəyini islatdı. Viktor onun saçlarını öpür, “ay mənim ağılsızım!”- pıçıldayırdı.
— Sevincimdən ağlayıram, əzizim, -dedi Lena.- Son aylarımın ilk sevinci! Mənim əzizim, mənim sevimlim!
Lena uşaq evindən qız uşağı tapıb götürməyi qərara aldı.
Lenanın uşaq evində tərbiyəçi işləyən bir qadın tanışı vardı. Ondan bir nəfər sakit qız uşağı tapmağını xahiş etdi.
Tərbiyəçi qadın bir neçə gün sonra Lenaya bir uşaq haqqında danışdı, adı Nastya idi. Dörd yaşında olarkən o valideynləri ilə bir yerdə dəhşətli bir avtomobil qəzasına düşüblər. Valideynləri yerindəcə dünyalarını dəyişiblər. Nastya isə, müxtəlif bədən xəsarətləri almış olsa da, sağ qalıb. Bir xeyli xəstəxanada müalicədən sonra Nastyanı uşaq evinə təyin ediblər.
Lena vədələşdikləri gün uşaq evinə gəldi, tərbiyəçi qadın bu yeddi yaşlı qızı ona göstərdi. Nastya başını aşağı dikərək, küncdə oturmuşdu. Lena onunla danışmağa çox çalışdı, nəsə soruşdu, nəsə dedi, xeyiri olmadı. Nastyanın danışmağa çox da həvəs göstərmədi. Baxışlarında qəm və kədər görünürdü. Sanki, illərin yorğunluğu bu uşağı almışdı ağuşuna. Lenaya cavab verəndə pıçıltı ilə danışırdı.
Bir müddət sonra Lena, Viktorla birlikdə yenidən ora qayıtdı.
Çox keçmədi, nəhayət, bütün prosedurlardan keçdilər, Nastya evə aparıldı.
3-cü hissə
Nastyanın olduqca ağıllı uşaq olduğu ilk gündən məlum oldu.Təmizliyin, məsuliyyət daşımağın nə olduğunu 7 yaşlı uşaq çox gözəl başa düşürdü. İşgüzarlığına isə söz yox idi: Lena təmizlk işləri aparır, Nastya iştirak etməyə çalışırdı, Lena mətbəxdə yemək hazırlayır — Nastya kömək etməkdən məmnundu.
Bu uşağın bir yaxşı cəhəti də ortaya çıxdı: yalan danışmağın pis addım olduğunu Nastya gözəl başa düşürdü və yalanla işi yox idi. Lena dərhal, demək olar ki, ilk gündə Viktora dedi:
— Bizim qızımız yalan danışmağı bacarmir. O, heç vaxt bizi aldatmayacaq! Mən bunu dəqiq bilirəm.
Aralarındakı münasibətdə ilk gündən mehribanlıq yarandı.
Viktor və Lena, hər ikisi ailələrinin belə böyüməsindən çox razı idilər. Bunun üçün taleyə və əlbətdə ki, ilk növbədə onları tanış edən uşaq evinin müəlliminə təşəkkür etdilər.
Amma, onu da qeyd edək ki, ilk baxışdan hər iş gözəl getsə də, arada bir kiçik problem var idi: ilk günlərdən Nastya Viktoru və Lenanı yalnız adları ilə adlandırmağa başladı.
Viktor bir neçə dəfə başa salmağa çalışdı:
— Nastenka, anla məni, bundan sonra səninlə bir ailəyik. Sən bizim balamızsan, biz də sənin valideynlərin. Demək, Lena sənin üçün anadır, mənə isə atayam.
Bu danışıqların heç bir nəticəsi olmadı. Viktor qaldı “Viktorluğunda”, Lena da həmçinin, “Lenalığında”.
Gözləməyə qərar verdilər. Düşündülər ki, uşağa vaxt lazımdır, qoy üz-gözü öyrəşsin, hər şey öz-özlüyündə düzələr. Baxar, qonşu uşaqlarına, həmyaşıdlarına, anlayar ailə qanunlarını.
Həftələr keçdi, Nastyanın davranışında heç nə dəyişmədi.
Bir aydan çox keçdi, nəhayət Lena həmin mövzuya qayıdaraq, niyə onları «ata», «ana» adlandırmaq istəmədiyini sual edəndə, Nastya onu qucaqladı və hərəkətini uşaq sadəliyi ilə belə izah etdi:
— Hər ikiniz yaxşı adamlarsınız. Hər ikinizi də çox sevirəm. Ancaq, Viktor mənim atam deyil, sən də mənim anam deyilsən. Mən …onları yaxşı xatırlayıram, həm atamı, həm anamı!
— Nastya, heç olmasa “xala”, “dayı” deyə müraciət et bizə!
— Yox! Mənə belə daha yaxşıdır! — dedi Nastya.
Bu mövzuya bir daha qayıtmadılar. Nastyanı yola gətirməyə çalışmağın mənası yox idi. Bu gedişlə uşaq onlara heç vaxt «ana», «ata» demədi. Yalnız adları ilə müraciət etdi. Əlavə olaraq, aydın oldu ki, özünə də «qızım» sözüylə yox, öz adı ilə müraciət edilməyi daha xoş olur.
Günlər və aylar keçdi. Bəzən olurdu ki, Viktor ikinci növbə işləyəndə onu özü ilə bərabər işə götürürdü. Nastya hərdən Viktorun yanında kabinada, bəzən də arxada- salonda otururdu. Nə qədər təəssüratlar yaranırdı uşaq qəlbində! Bu günlər onun üçün unudulmaz olurdu. Nastya «onun Viktorunun” belə böyük bir maşını idarə etdiyi ilə fəxr etirdi!
Məktəb vaxtı yetişdi. İlk gündən Nastya intizamı və yaxşı oxumaq bacarığı ilə müəllimlərinin sevimlisinə çevrildi. Məktəbdən gəldikdə, yeməyini yeyərdi və dərhal dərslərə başlayardı. Ev tapşırıqlarını yerinə yetirdikdən sonra, əgər Lena mətbəxdə bir iş görərdisə, Nastya kömək etməyə çalışırdı.
Axşamlarsa Viktor və Lena ona nağıllar oxuyardılar. Nastyanı xoşu gəlirdi uşaqlar üçün yazılmış nağılları dinləməyi. Viktor növbədə olarkən – onun iş qrafiki dörd gündə bir dəyişirdi – nağılları ona Lena oxuyardı. Nağıl danışmağı və oxumağı Lena daha yaxşı bacarırdı.
İllər keçdi, Nastyanın nağıl və hekayələrə qulaq asmaq həvəsi kitablara üz tutdu. Onun neçə həvəslə uşaqlar üşün yazılmış kitabları oxuduğunu görən Viktor məmnuniyyətlə Nastya üçün «uşaq kitabxanası» toplamağa başladı. Tez-tez jurnallar, kitablar alırdı. Bəzən dostlar qonaq gələrkən, Nastyaya şəkilləri olan kitablar hədiyyə edirdilər. Nələr yox idi bu kitablarda! Cazibədar şəkillər, hekayələr, gülməli nağıllar, şahzadələrin taleyi, sirli ölkələr… Bu kitablardan təsirlənərək sirlərlə dolu bir dünyada yaşayırdı Nastya. Öz düşüncəsi ilə, öz istəyi ilə qururdu öz dünyasını. Bu dünya həmişə reallıqdan uzaq olardı. Öz şahzadələri ilə, igidləri ilə. Bu qəhrəmanlar nədənsə, Viktoru xatırladırdılar Nastya üçün. Burada nə qədər oxşarlıqlar tapırdı uşaq qəlbi. Və həmişə də bir möcüzə baş verəcəyini gözləyirdi Nastya.
Bəzənsə, qorxulu hadisələr baş verirdi.
Bir günləri Nastya məktəbdən gəlmişdi. Evdə tək idi, nə Viktor, nə də Lena evdə yox idilər. Dünən axşamdan Nastyanı xəbərdarlıq edərək, yaxınlıqdakı qonşu şəhərə gedəcəklərini demişdilər. Lenanın orada müalicə ilə əlaqədar olacaq təcili işi vardı. Viktorun bu binadaca iki mərtəbə aşağıda yaşayan bacısı gəlib onunla oturmalı idi. Viktor, özü demişdi bacısına.
— Biz isə, axşam 7-yə, 8-ə qayıdacağıq, — dedilər.
Nastya yemək tökdü, yedi. Məktəb çantasını açdı, kitab – dəftəri çıxarıb ev tapşırıqlarının həllinə başladı. İki saatdan sonra hər şeyi bitirdi. Başqa nə etməli? Kitab şkafını açdı.
Viktor bu yaxınlarda ona bir neçə kitab almışdı. Onların arasında maraqlı, bəzən qorxulu, bəzən gülməli şəkilləri olan enli bir kitab var idi. Ən çox bu kitabı vərəqləməyi sevirdi.
Tez-tez onunla oturur, burada çəkilmiş heyvanlara, quşlara baxar, onlarla danışır, gülürdü. Uşaq dünyasını xoşbəxt etməyə çoxmu lazımdır? Bu şəkillər özlərində nə qədər maraqlı sirləri gizlədirdi! Şəkillərin altında isə kiçik hekayələr və ya nağıllar vardı. Lenanın bəzi qış axşamları xəstələnmədiyi və səhhətinin yaxşı olduğu hallarda söylədiyi o nağıllar kimi. İndi də bu kitabı götürdü, 30-40 dəqiqə vərəqlədi, bir neçə vərəq oxudu. Nəhayət dayandı, kitabı bir qırağa qoydu. Yaxınlaşıb pəncərənin yanında oturdu, sükut içində Viktor və Lenanın geri dönməsini gözlədi. Küçədə ağac budaqlarında küləyin çaldığı fit səsinə bənzəyən musiqiyə qulaq asdı.
Viktorun bacısı gəlməmişdi, yəqin, unutmuşdu Nastyanın tənha olduğunu.
Bir neçə saat keçmişdi, artıq qaranlıq düşmüşdü. Viktorla Lena hələ də yoxdular. Ayağa qalxdı, pəncərənin şüşəsinə söykəndi, bu vəziyyətdə küçəni görmək daha asandır. 10-15 dəqiqə bu vəziyyətdə dayandı. Bəzən ağacların səsləndirdiyi musiqi yox olur, əvəzinə, sanki bir neçə nəfərin birgə səsləndirdiyi fit səsi gəlirdi. Deyəsən, bir azca qorxdu pəncərədən baxmağa. Aralaşdı pəncərədən, pərdələri çəkdi, geri qayıtdı, bayaqkı yerində oturmaq istəyirdi ki, binanın pilləkənində səslər eşitdi. Sevinərək qapıya tərəf qaçdı. Victor həmişə ona ciddi şəkildə tapşırsa da ki, qaranlıq gəldi, evdə təksənsə, qapını açma, pilləkənə çıxma, qapını açdı. Pilləkənə baxdı, heç kim yox idi. Qapını bağladı, otağa qayıtdı. Dəhlizdə divardan böyük güzgü asılmışdı. Güzgünün qabağından keçəndə Nastya özündən asılı olmayaraq güzgü tərəfə baxdı. Güzgünün bu yarımqaranlıq dərinliyində xəyal kimi kiçik bir fiqur dayanmışdı. Bu kiçik insan fiquru oradan qorxudan od kimi yanan gözlərlə ona baxırdı. Nastya qorxdu, otağa qaçdı, yataqla siyirmə arasında balaca boş yer vardı, qorxu içində özünü ora soxdu…
Viktor onu elə bu vəziyyətdə də tapdı. Nastya gözünü açmasa da, oyandı. Onu əzizləyən xoş, tanış səslər eşitdi. Ancaq, başa düşə bilmirdi, yuxu görür, yoxsa bu həqiqətdir? Sonra onu kiminsə qaldırıb qucağına götürdüyünü hiss etdi. Nastya başını kiminsə çiyninə söykədi və nəhayət tanış və mehriban təmasın təsiri ilə tam ayıldı, özünə gəldi. Viktor onu qucağında tutmuşdu. Lena isə, mehriban sözlərlə əzizləyir, sığallayır və öpürdü.
Victor, Nastyanı qucağında tutaraq yatağına gətirdi. Əyilib yatağa qoymaq istəyəndə, Nastyanın ağladığını gördü. Ağlayanda Nastya tam səssiz ağlayardı. Bir nöqtəyə baxar və səssizcə ağlayardı. Yalnız sel tək axan göz yaşları göstərərdi onu ağladığını. Ola bilər, uşaq evində öyrənib, yəqin, hündürdən hönkürmək olmazmış orada. Viktor onu hər vasitə ilə sakitləşdirməyə çalışırdı. Nəhayət, Nastyanın pıçıltı ilə dedikləri eşidildi:
— Niyə bu qədər gecikdin? Səni gözlədim, çağırdım!
Viktor onun yatağının qarşısında diz çökdü, üzünü saçlarına söykədi, bağışlanmasını xahiş etdi:
— Yaxşı, Nastenka, ürəyim mənim, günahkaram! Xahiş edirəm ağlama. Hər şey arxada qaldı. Bax, indi hər şey qurtardı. Avtobus bizi ləngitdi, sındı yolda. Bağışla məni. Nastenka, bağışla, xahiş edirəm! Bir daha heç vaxt, heç vaxt səni tək qoymayacağam. Söz verirəm!
4-cü hissə
Lenanın səhhəti tədricən pisləşməyə başladı. Get-gedə Nastya ilə birgə keçirilən şirin nağıllı axşamların sayı azalmağa başladı. Birgə kitab oxunuşu da dayandırıldı.
Bir payız günündə Lena yenidən xəstəxanaya düşdü. Əvvəllər keçirilmiş əməliyyat yenidən təkrar olundu. Hamı başa düşürdü ki, bu dəfə vəziyyət çox ciddidir, Lenanın həyatı təhlükə altındadır.
Viktor hər gün onu ziyarət edirdi. Bir dəfə, axşamların birində Viktor Lena üçün boxça hazırlayırdı. Sabah, axşam üstü baş çəkməliydi. Nastya hazırlıq işlərinə kömək edə-edə dilləndi:
— Məni də apar özünlə, xahiş edirəm! Ürəyim çox istəyir. Ya da icazə ver, sənsiz gedim. Lena ilə görüşmək istəyirəm, darıxıram!
Növbəti gün onlar bir yerdə xəstəxanadaydılar.
Erkən idi, xəstələrlə onlara baş çəkmək üçün gələnlərin görüş vaxtına yarım saatdan çox vaxt qalmışdı.
— Gəl çölə çıxaq, Nastenka. Vaxta çox var, skamyaların birində oturaq, burada nəfəs almağa hava yoxdur. Xəstəxana qoxusuna dözə bilmirəm,- dedi Viktor. Və ürək ağrısı ilə düşündü Lenanı: “Mənim bədbəxt Lenam!”.
— Hə, mənə də pisdir burada, gedək,- deyə Nastya Viktorun əlindən tutaraq cavab verdi.
Küçəyə çıxdılar. Xəstəxananın qarşısında boş bir skamya tapdılar. Oturdular yanaşı. Nastya, Viktorun sol əlini əlindən buraxmırdı. Sanki qorxurdu itəcəyindən. Bir az sükutdan sonra, Nastya Viktorun əlini dizinin üstünə qoydu, sığalladı, bir neçə an diqqətlə Viktorun üzünə baxdı. Birdən:
— Sən mənim atama oxşayırsan! Çox oxşayırsan, — dedi.
Viktor üçün uşağın bu sözləri çox gözlənilməz oldu. Axı, o Nastyanın artıq heç nə xatırlamadığına, hər şeyi unutduğuna inanırdı. Gör aradan, qəza baş verdiyi vaxtdan bu günə neçə il keçib!
— Nastenka, mənim əzizim, əgər belədirsə, mən sənin atana bənzəyirəmsə, niyə mənə ata demirsən?
— Yox! Mənim atam bir nəfərdir, iki ata olmur adamda! Xahiş edirəm, bir də mənə belə sözləri demə! Heç vaxt demə, yaxşı? Söz verirsənmi?
— Başa düşdüm, Nastenka, bir daha israr etməyəcəm. Özün nə vaxt istərsən, mənə “ata” deyərsən. İstəməzsən, nə olar, yaşayarıq belə.
— Hər ikinizi sevirəm, atamı da, səni də! İkiniz də mənə əziz insanlarsınız! – Bu sözləri deyərək, Nastya ona qısıldı.
— Nastenka, demək sən, atanı yaxşı xatırlayırsan?
— Əlbətdə! Bəzən yuxularımda gəlir atam…,- qız sözünə ara verdi. — O da sənin kimi ucaboylu və gözəl idi. Həm də sənin kimi güclü idi. Sən güclüsən, Victor, elə deyilmi?
— Bəli, heç nə olmasa da, güc var. Amma, sənin atan bəlkə də məndən güclü idi.
— Atamın necə savaşdığını, anamı necə müdafiə etdiyini az-maz, yuxu tək xatırlayıram. Onlar çox idilər, xuliqanlıq etmək istəyirdilər anama qarşı. Atam yaxşıca onlara dərs Verdi! — Nastya qürurla dedi.
O susdu. Onun bu anlarda nə barədəsə düşündüyü aydın idi. Bir dəqiqə keçdi, soruşdu:
— Bəs sən necə, mənə hücum etsələr, incitsələr məni qoruyacaqsanmı?
— Əlbətdə, Nastenka, ürəyim mənim! Kim sənə incitməyə cürət edə bilər? Qollarını- qıçlarını sındıraram o kəsin! Ancaq işin bu həddə gələcəyini düşünmürəm.
— Mən elə də bilirdim! – Dedi razı halda Nastya. Sonra alçaq səslə, demək olar ki, pıçıltı ilə söylədi, — məni oradan çıxartmaq üçün səni uşaq evinə göndərən Tanrı idi! Allah atamı apardı öz yanına, əvəzinə səni verdi mənə! Və səni heç kimə verməyəcəm! Sən mənim Viktorumsan, əziz və sevimli Viktorum!
Viktorun gözlərindən yaş gəldi. Onun üçün bu anlar danışmaq, nəsə demək çətin idi. Ata həsrətini, sevgisini, fəxrini, öz daxili dünyasının fəryad və sevincini bir-birinə qataraq bu məzmunda ortaya çıxaran uşaq arzu-düşüncəsinə nə deyə bilərdi?
Onu qucaqladı, yanağından öpdü. Heysiz-gücsüz vəziyyətdə xeyli oturdu. Nəhayət sakitləşdi, ayağa qalxdı.
— Gedək, Nastenka, əzizim. Lena xala yəqin bizi gözləməkdən bezdi.
Artıq, Nastya 10 yaşında idi …
Lenanın səhhəti heç cür yaxşılaşmaq bilmirdi, əksinə, günü-gündən daha da pisləşirdi. Xəstəlik illərində elə arıqlamışdı ki, bir dəri, bir sümük qalmışdı. Son vaxtlar əlavə olaraq, tez-tez güclü baş ağrılarından şikayət etməyə başladı. Dözmək, yata bilmək üçün ona hər gün sakitləşdirici iynə vururdular. Günlərin birində Lena növbəti vurulan iynənin təsiri altında son dəfə yuxuya getdi və bir daha yuxudan ayılmadı.
Viktor sevimli Lenasını itirdi, onun üçün bu itgi taleyin amansız zərbəsi idi. Kədər və sevincini bölüşdüyü, bütün həyatını yan-yana yaşadığı bir insanı apardı Taleh ondan. İlk günlər, həsrət və boşluq, həyatın mənasızlığı, Lenanı xilas edə bilmədiyi üçün şəxsən onun özünün günahkarlıq hissləri Viktora çox əzab-əziyyət verirdi. Xeyli keçdi, nəhayət, Viktor bütün ağrıları üstələyərək, itki faktını qəbul etdi.
Hələ valideynlərini necə itirdiyini unutmayan Nastya üçün də Lenanın ölümü ağır zərbə oldu. Qızın günləri, demək olar ki, göz yaşları içərisində keçirdi. Bu zaman, artıq on iki yaşındaydı Nastya.
5-ci hissə
Lenanın ölümündən sonra bəzi dostlar Viktora tövsiyə etdilər: «Uşağı yetimxanaya qaytarmaq lazımdır. Sənin üçün çətin olacaq onu tərbiyə etmək, böyütmək. Xüsusilə 15-16 yaşına çatanda başlayacaq əsas çətinliklər. Yeniyetmələr həmişə problemli olurlar, bir halda da ki, uşaq evindən götürülmüş ogey. Dözə bilməyəcəksən, qaytar!» Viktor razılaşmadı. Necə, yəni qaytarmaq! O Nastyaya çox bağlıdır. Bundan əlavə, uşağı yenidən yetimxanaya qaytarmaq Nastyanın özü üçün çox ağır zərbə olacaq. Yaşı az olsa da, çöx müsibətlər görmüş uşaq ürəyi bu sarsıntıya dözə biləcəkdimi?
Nastyanın uşaq dünyası Viktorsuz mövcud ola bilməzdi. Onun Viktora bağlılığı yalnız təmiz uşaq ürəyinin özünün anlaya biləcəyi bir formaya keçmişdi. Viktor nə vaxt danışmağa başlayardısa, Nastya yaxınlaşıb sıxılardı Viktora, qəşəng gözləri ona elə diqqətlə dikilərdi ki, hamıya aydın olardı: bu dəqiqə Nastya üçün ətraf bom-boşdur, Bircə Viktor var, bircə də onun özü.
Bir sözlə, təklif edilən addım — qızı qaytarmaq – hər ikisi üçün heç cür qəbul edilməzdir. Əlbəttə, onun ürəyinə şübhələr düşən anlar da oldu: tərbiyə edə, böyüdə biləcəkmi? Axı, bu qız uşağıdır! Nastya ilə bağlı onu narahat edən anlar onsuz da olurdu. Nastyanın bəzən uşaq sadəliyi ilə verdiyi suallar Viktor üçün çox gözlənilməz olurdu. Bax, bu anlardan qorxurdu Viktor.
Bircə şey Viktoru sakitləşdirirdi: Nastyanı o yaxşı tanıyırdı. Dilinə yalan gətirə bilməyən, ağıllı, sakit və məsul idi Nastya. Hansısa pis hərəkəti Viktor ondan gözləmirdi. Bu yandan da Viktorun bacısı onu dəstəklədi:
— Heç ağlına gətirmə belə addımı! Nastya gözəl və ağıllı uşaqdır, hər şey yaxşı olacaq. Mən də kömək edəcəyəm. Böyüdəcəyik Nastyamızı!
Bundan sonra Viktor iş vaxtından sonra gecikməməyə çalışırdı. Parka girən tək, avtobusunu təcili yuyar, dayanacaq yerinə qoyar, evə qaçırdı. İş ikinci növbədə olanda bacısı gəlir, axşamları Nastya ilə otururdu. Viktorun hər dörd gündən sonra bir istirahət günü olurdu. Həmişə, xüsusən də həftə sonları Nastya ilə şəhərə çıxırdılar. Gah kinoteatra, gah da elə-belə gəzmək üçün parka, yaxud, Yenisey sahillərində oturmağa gedirdilər. Hərdən, bacısı da onlara qoşulurdu. Nastya həmişə Viktorun həftəsonu işdən qayıtmasını səbirsizliklə gözləyirdi və növbəti gəzintiyə, harada, necə, saat neçəyə qədər gəzə biləcəkləri barədə suallar yağdırardı.
Bir axşam Viktorun bacısı onu təcili olaraq, danışmağa çağırdı.
— Bizə gəl, hökmən! Söhbətim var səninlə, — dedi.
Viktor bacısının yanına endi. Özünə çay tökərək:
— Nə təcili işdir? Xeyir ola?
— Victor, Nastyanın davranışından narahatam. Daha doğrusu, onun söhbətləri məni qorxudur. Bu dəli qızımızın ağlındakı bilirsən nədir? «Viktoru sevirəm! Böyüyəndə ona ərə gedəcəm!”- deyir. Deyirəm, «Nastya, ayıb olsun sənə! Belə gic söhbətləri burax getsin, axı o sənin atandır!» Uzun müddət cavab vermədi, sonra: «yox, o mənim atam deyil, heç ögey atam da deyil, mənim sevimli Viktorumdur» deyir. Düzü, onun dilində əvvəllər də belə söhbətlər var idi, amma mən bunu elə ciddi qəbul etmirdim.
— Bilirsən, əvvəllər mən də onun dilindən belə sözlər eşitmişdim, amma o danışıqları, onun dediklərinin hamısını uşaq boşboğazlığı kimi qəbul edirdim. Bir dəfə şəhərdə bir toyla qarşılaşdıq. Deyirəm: «Bax, Nastenka, böyüyəcəksən, sənin də gözəl, ağıllı bir adaxlın olacaq. Mən sənə elə bir toy edəcəm ki, hamı heyran olacaq.» Qayıdıb nə desə yaxşıdır? «Mənim adaxlı tapmağıma ehtiyac yoxdur, amma toya razıyam! Toyu qurarsan. Mənim adaxlım var! Mənim adaxlım sənsən!»- mənə deyir!
— Mən qadınam, Viktor. Qadın belə hissləri daha yaxşı başa düşür. Bu sözləri deyəndə ona baxdım, gözlərində onun inam gördüm. Bütün ciddiliyi ilə danışır. Bir az keçəcək, qızımız 15-16 yaşında olacaq, siz necə uyğunlaşacaqsınız, necə yola gedəcəksiniz? Onun başında nələr olacaq? Təcili evlənməlisən sən! Əgər, evdə bir qadın olacaq, Nastya sakitləşəcək, bu fikirdən əl çəkəcək. Başqa çıxış yolumuz yoxdur, Viktor!
— Necə evlənmək olar, heç kimim yoxdu!
— Gəncsən, gözəlsən. Cəmi 33 yaşındasan.Kimi istəsən, canla-başla razı olacaq sənə ərə getməyə. İstəyirsən, özüm axtarım sənin üçün bir qız? Bəs, o səninlə birlikdə işləyən gənc qadın necə? Özü də açıq-aydın sənə yapışır!
— Yaxşı, qoy fikirləşim. Evlənmək istəməzdim… Neynək, özümə həyat yoldaşı tapacağam. Ancaq, Nastya ilə danışmaq, onu bu fikirdən xəbərdar etmək borcumdur!
Victor Nastya ilə danışmaq üçün şəraitə uyğun anı, uyğun vaxtı gözləyirdi. Necə qarşılayacaqdı Nastya bu xəbəri?
6-cı hissə
Şəhərdə payız günlərindən birində kənd təsərrüfatı malları yarmarkası təşkil edilmişdi. Burada satışa çıxarılmış ərzaq malları mağazalardakı satışdan çox-çox ucuz olardı. Həm də gəzmək, baxmaq maraqlı idi, getmək yaxşı olardı. Axşam, stol arxasında yeməyə oturanda Viktor dedi:
— Bəlkə, qızım, səninlə sabah yarmarkaya gedək?
Cavab gəlmədi. Viktor yenidən soruşdu:
— Yarmarkanı nəzərdə tuturam, Nastenka, sabah getsək necə olar?
O, güclə eşidiləcək səslə dilləndi:
— Hə, gedək! — Gözlərindəki kədərini gizlətmək istəsə də, Viktorun nəzərindən yayınmadı.
Viktor hər şeyi başa düşdü, amma heç bir şey olmamış kimi davrandı, mövzunu dəyişdirdi.
… Sərgi böyük deyildi, dediyimiz tək, əsasən kənd təsərrüfatı məhsulları satılırdı. İki-üç yerdə ağacdan və ağac qabığından hazırlanmış suvenirlər satırdılar. Nastya məmnuniyyətlə özü üçün bir neçə suvenir seçdi.
Bir saatdan çox olardı ki, bazarı dolanırdılar. Baxmadıqları heç nə qalmamışdı. Viktor artıq , getmək haqqında düşünürdü ki, bir qaraçı qadın onların yolunu kəsdi. Qaraçı gözəl, cavan, 22-23 yaşındaydı. Onların qarşısında dayanıb diqqətlə Viktorun gözlərinə baxdı, hündürdən dedi:
— Gözəl kişi, icazə ver baxım falına! Hər şeyi doğru deyirəm!
Viktor imtina etmək istədi, qaraçı əlavə etdi:
— Həm də qızın talaeyindən danışacam. 20-30 qəpik verirsinizsə, kifayətdir.
Qadın Viktorun əlini əlinə aldı. Çox danışdı. Viktor yaxşı insandır, xeyirxahdır. Keçmişdə bəzi itgiləri olub. Zülümlər çəkib, amma, gələcəyi çox gözəldir. Xoşbəxtlik onun evinin astanasındadır.
Sonra Nastyanın əlini istədi. Nastya əlini verdi. Qaraçı uzun müddət ovucuna diqqətlə baxdı, barmaqlarını bütün xətlər boyunca gəzdirdi. Heç nə demirdi. Bir az keçdi, başını qaldırdı, Viktora baxdı və soruşdu:
-Bu qəşəng qız sənin kimindir?
— Necə yəni, kimim? Qızım! — Viktor cavab verdi.
Nastya qəflətən əlini qaraçının əlindən çəkib, sərt səslə dedi:
— Doğru deyil! Mən onun qızı deyiləm! Doğru deyil! — və çıxışa tərəf qaçdı.
Qaraçı Viktora baxıb, danışmağa davam etdi. Viktor dinləmirdi qaraçını, Nastya barədə düşünürdü.
Qaraçısa deyirdi:
— O sənin qızın deyil, … xoşbəxt olacaqsınız…qocalıq səni alacaq ağuşuna, sən başqa bir dünyaya gedəcəksən … 40 gün keçəcək sənin ölümündən. 40 gündən sonra bu dünyanı o da tərk edəcək! ..
Viktor cibindən sikkələr çıxarıb qaraçının ovcuna basdı və tələsik Nastyanın arxasınca getdi.
Nastya heç yerdə görükmürdü. Bərk incimişdi, və görünür, çıxıb getmişdi evə. Viktor səhvini bilirdi.
Dayanacaqdan evə çox tələsik gəldi. Mənzilin qapısını açdı, Nastyanı səslədi. Cavab yox idi. Üst paltarını çıxarıb içəri keçdi. Otağa daxil oldu. Nastya yatağın üstündə oturmuşdu. Üzünü əlləri ilə örtərək səsizcə ağlayırdı. Viktor onun yanında oturdu.
— Nastenka! … Axı, niyə, nə üçün belə..!
Viktora tərəf çevrildi, başını onun sinəsinə söykəyib hönkürdü. Heç vaxt bu qədər ucadan ağlamamışdı Nastya. İlk dəfə idi …
Dünən Viktor sərgiyə getmək planını ortaya qoyanda ürəyində düşünmüşdü ki, sərgini gəzib gələrlər evə. Oturub rahatlaşandan sonra o Nastyaya açar düşüncələrini. Yaşının ötüb keçdiyini, qocalıqda tənhalığın çətinliyini deyəcək. Həm də deyəcək ki, aradan illər keçsə də, Lenanın xatirəsi onun üçün əzizdir. Amma, həyatın da müəyyən tələbləri olur. Onun yaxşı münasibət bəslədiyi, ürəyinə yatan bir qadın var. Hər ikisi istərdilər ki, evlənsinlər.
İndi Viktor Nastyanın göz yaşlarını görəndə başa düşdü ki, bu gün də bu söhbətə yer olmayacaq…
…Sərgi olduğu gündən bir həftə keçmişdi. Nastya evdə həvəslə onun tanış dostlarının görmüş olduğu yeni bir bədii film haqqında danışırdı.
— Yaxşı bir filmdirsə, niyə də gedib baxmayasan, Nastenka?
— Mənə pul ver, iki bilet alacağam. İstirahət günün ayrı plan qurmayaq, birlikdə gedək kinoya.
Razılaşdılar. «Lap yaxşı, gedək baxaq kinoya, qayıdan tək, mən onunla evlənməyim barədə danışacam» -deyə düşündü Viktor.
…Axşam saat altıda kinoteatrın qabağında idilər.
Bəzən, elə düşünmək olar ki, bu sirli, enişli-yoxuşlu həyatımızı idarə edən, istiqamətləndirən Təsadüf Ali Cənablarının özüdür. Təsadüfən nəsə itiririk, yaxud tapırıq. Təsadüfən, kiminləsə tanış oluruq, təsadüfən – yıxılırıq, və i. və s. Bu gün də həmçinin.
Victor və Nastya kinoteatrın qarşısında oturaraq dondurma yeyirdilər, verilişin başlamasını gözləyirdilər. Kimsə Viktoru səslədı:
— Viktor! Salamlar, siz də buradasanız! Şadıq gördüyümüzə!
İki gənc qadın onlara yaxınlaşaraq salamlaşdılar. Maraqlı bu idi ki, onlardan biri Viktorun bacısının “Bəs, o səninlə birlikdə işləyən gənc qadın necə? Özü də açıq-aydın sənə yapışır!” – dediyi qadın idi.
Qadınlar Viktorla şən söhbətə keçdilər. Arada Nastyanı söhbətə cəlb etməyə çalışsalar da, əlbəttə ki, bacarmadılar. Nastya danışmağa meylli deyildi.
15-20 dəqiqədən sonra içəri keçdilər. Viktor çox istəsə də, yerləri dəyişdirə bilmədilər. Film doğrudan da maraqlı idi. Hər ikisi razı idilər gəldiklərindən.
Kino qurtardı. Onlar bayıra çıxan kimi, Viktorun əlindən tutaraq Nastya onu birbaşa dayanacağa çəkdi. Viktor tanış qadınlarla vidalaşmağa heç imkan da tapmadı. 9-da onlar evdə idilər.
Nastya kino haqqında danışırdı, gülməli anları xatırlamağa, nələrisə təhlil etməyə çalışırdı. Victor, məqam tutaraq mövzunu dəyişdirdi:
— Bizimlə söhbət edən o iki qadın bizim parkda işləyirlər.
— Bunu mən o dəqiqə başa düşdüm, — dedi Nastya.
— Onlardan birini, o hündür boylusunu xatırlayırsan? Eyni vaxtda işə düzəlmişik. Necə insandır, xoşun gəldi?
— Hə, gözəl xalaydı.
— Qulaq as, Nastenka, de görüm … hansısa bir qadın, məsələn, həmin o xala bizimlə yaşamağa gəlsə … biryolluq, sən …necə baxardın bu məsələyə?
Nastya bir az sakit dayandı, baxışları pəncərədən uzaqlara dikilmişdi, sanki, kimisə gözləyirdi o tərəflərdən. Bir müddət sonra səssizcə ayağa qalxdı, pəncərəyə tərəf yaxınlaşdı. Pəncərəni açıb, kimisə görmək istəyən adam kimi küçəyə baxdı və dönüb soruşdu:
— Xahiş edirəm, mənə de, buradan, bizim evin pəncərəsindən yerə qədər məsafə neçə metr ola bilər?
— Təxminən 15 metr. Söhbətimizə bunun nə dəxli, Nastenka?
— 15 metr… İndi deyirəm: bax mənə, əgər hər hansı bir qadının ayağı mənzilimizin astanasını içəri keçsə, mən özümü bu pəncərədən atacağam yerə! Tam ciddiyəm! Nastenkanı məhv etmək istəyirsənsə, gətir istədiyin qadını. Mənim ölümümü istəyirsənmi?
— Nastenka!
-And içirəm, hər hansı bir yad qadın bizə gələcəksə, dəhlizə girməyə vaxt tapmamış pəncərədən atlayacağam özümü! Mənim ölüm günüm sizin evləndiyiniz günə təsadüf edəcək! Yalan demirəm, səni qorxutmuram. Qəlbimdə, düşüncələrimdə olanları deyirəm. Və mən heç vaxt fikrimi dəyişməyəcəm! Eşidirsən, heç vaxt! Son nəfəsiməcən belə də olacaq! – Sel kimi axan göz yaşları içərisində yaxınlaşıb Viktorun qarşısında dayandı, davam etdi:
— Sən mənə cavab ver, məni sevirsənmi? Söylə mənə: Nastenkanı sevirsənmi? Hansı yer tutub sənin sinəndə bədbəxt Nastenka? Niyə mənim haqqımda düşündüyünü, ürəyindən keçənləri ucadan deyə bilmirsən? Cavab ver! Sən niyə susursan? Bilirəm, hələ uşaqam, 14 yaşım var cəmi. Ancaq böyüyəcəm, yetkinləşəcəyəm. Hər gün Allaha dua edirəm ki, günlərimi qısa etsin! Gecələri Allaha yalvarıram ki, mənim gecəm-gündüzüm daha sürətli getsinlər, mən də daha sürətlə böyüyüm!
Yəqin ki, Viktor həyatında ilk dəfə idi ki, bu qədər aciz qalmışdı. O kiçik yabanı gülə cavab vermək üçün söz tapa bilmirdi! Sanki baş verənləri anlamaq qabiliyyətini itirmişdi. Nəhayət, xeyli sükutdan sonra danışma gücünə sahib oldu:
— Nastenka, bir halda ki, belədir, xahiş edirəm məni dinlə! Mənzilimizin astanasını heç kimin, heç bir yad qadının ayaqları keçməyəcək. Xahiş edirəm, elə hesab et ki, mən sənə heç nə deməmişəm! Olmayıb bayaqkı sözlərim! Və elə də hesab edək ki, sən də mənə heç nə deməmisən. Olmayıb indi dediyin sözlər! Olmayıb aramızda bizim indiki söhbətlər. Allahın iradəsinə təslim oluruq hər ikimiz də. Biz sənin 18 yaşınızı gözləyirik. Sən bir yetkinlik, müstəqillik dövrünə qədəm qoyursan və qəbul edirsən qərarını. Hansı yolu seçirsən, demək, hər ikimizə qəbuldur! Razısansa, mənə cavab ver.
— Bəli, razıyam!
— Mənə söz verirsənmi ki, yetkin yaşa çatana qədər heç vaxt, heç bir yolla bu mövzuya qayıtmayacaqsan? Heç bir vaxt, 4 il keçənə kimi, aramızda bu mövzuda söhbət olmayacaq, söz verirsənmi?
-Hə, söz verirəm!
— Və mən, Nastenka, öz növbəmdə, bu şərtləri pozmayacağıma söz verirəm. Ancaq bir şey əlavə edəcəyəm. Aramızdakı fərq, Nastenka 19 ildir və bu fərq məni belə davranmağı məcbur edir. Və bil, gələcəkdə necə olacaqsa olsun, Allah bizə hansı yolu verəcəksə — versin, həyatımdakı ən əziz insanım sənsən və sən də olacaqsan. Sənin gülüşün, təbəssümün taleyin mənə verdiyi ən yaxşı hədiyyədir. Bax, demək istədiklərim bunlar idi. İndi isə, hər şey qayıtdı öz köhnə yoluna. Dünən, bir ay qabaq, bir il qabaq necə yaşamışıqsa, yenə elə yaşayırıq.
Viktor bu sözlərdən sonra Nastyanı ehiyatla sinəsinə sıxdı, saçlarından öpdü. Nastya razı halda gülümsəyirdi…
Viktor gözəl məntiqlə düşünürdü və hesabı prinsipcə düzgün idi. Nastya hələ bir uşaqdır. Böyüyəcək, ali məktəbə gedəcək, yollarında çox dəyişiliklər olacaq. O qədər gözəl və ağıllı həmyaşıdlarına rast gələcək. Kimlərsə onu sevəcək, Nastya da kimi isə sevəcək. 4 il qabaqda var. Bu uzun bir vaxtdır…
7-ci hissə
Günlər, aylar ötdükcə, aralarında olan söhbət də unudulurdu. Ya da, elə görünürdü ki, unudulub. Hərdən məktəb dostları, sinif yoldaşları Nastyanın yanına gəlir, saatlarla nəsə danışıb, deyib-gülür, birlikdə məktəb tapşırıqlarını həll edirdilər. Gələnlər, əsasən onun qız dostları olurdular. Amma, son vaxtlar qonaq gələn sinif yoldaşları arasında bəzən oğlan uşaqları da olurdu. Viktor, nəhayət Nastyanın köhnə fikirlərdən uzaqlaşdığını, həyatda hansı yeri, hansı yolu tuacağı barədə qərarlaşdığını düşünürdü.
Viktorun bacısı da sakitləşmişdi: «Bizim Nastenka, nəhayət düşünməyə başladı!»
Nastya özü isə məktəbə və mağazalara getməyini nəzərə almasaq, demək olar ki, heç vaxt evdən çıxmırdı.
Günlər — aylar illərə keçdi. Nastya böyüdü. Böyüdükcə də qüsursuz bir gözələ dönməklə, ağlı və davranışı ilə də bütün binanın, həyətin sevimlisinə çevrildi. Hələ əlavə olaraq bacarıqlı ev sahibəsi oldu. Ev işlərini elə aparırdı ki, sanki, təcrübəli bir qadın idi. Bişirib-düşürərdi, yuyurdı, ev həmişə təmiz və gözəl idi. Bəzən Viktora göstərdiyi qayğılar gözlənilməz olurdu, onun uşaq dünyasının sərhədlərindən kənara çıxaraq başqa forma alırdı, az qala, ana-bacı, sevimli qadın qayğısına çevrilirdi…
Viktorun yastığının altında zəngli saat cingildədi. Öz-özlüyündə ümid etdi ki, Nastya zəng səsini eşidib oyanmayacaq. İstəmirdi onu narahat etmək. Çünki son vaxtlar tez-tez Nastya erkən qalxırdı, onun üçün səhər yeməyi düzəldərdi, o yeyib qurtaranacan oturardı Viktorla, işə yola salardı.
Nastya oyandı, razı halda gərnəşərək, geyindi. Ayağa qalxdı, otağından çıxdı. Viktor yuyunurdu. Nastya elektrik plitəsini qoşdu, çaydanı üstünə qoydu.
Viktor mətbəxə girəndə Nastyanın ayaq üstə olduğunu görərək öz-özünə düşündü: “Yenə oyatdım Nastyanı. İşlər belə getməməlidir. Çalışıb, zəngsiz oyanmağı öyrənmək lazımdır!”
— Yenidən səni oyatdım, Nastenka, əzizim. Axı səhərlərin yuxusu ən şirin yuxu sayılır. Gərək qalxmayaydın, yenidən yuxulayardın. Çayı-çörəyi də özüm hazırlayardım.
— Mənim üçün heç də çətin deyil! Bir də ki, əgər yuxudan oyanmışamsa, niyə qalxıb çay qoymayım? İndi səni yola salacağam, sonra yenidən yatacağam.
— Bir də zəngli saatdan istifadə etməyəcəm.
— Hə, nə olar. Onda mən özüm quracam saatı. Səni də özüm oyadacam. Üstəlik, sən qurduğun zəngli saatın səsindən çox da tez-tez oyanmıram.
Viktor tələsik çayını içdi, ayağa qalxdı:
-Yaxşı, Nastenka, əzizim, mən qaçdım!
Nastya onu qapıya qədər müşaiyət etdi. Viktor onun saçlarından öpərək qapıdan çıxdı. Nastya ardınca baxdı, kədərli bir şəkildə gülümsədi, köksünü ötürüb dodağının altında pıçıldadı:
— Günün xeyirli olsun, Viktor, əzizim Viktor!
Yatağına qayıdıb uzandı. Uzun müddət yata bilmədi. Artıq parlaq səhər şəfəqlri gündüzün gəldiyini göstərirdi.
Məktəb çantası yatağın yanında yerdə idi. Ayağa qalxmadan, əlini uzadıb çantasını qaldırdı, Açıb oradan bir şəkil çıxartdı. Şəkildə avtobusun yanında 23-24 yaşlarında bir gənc dayanmışdı. Uzun müddət bu şəkilə baxdı və pıçıldadı:
— Sevirəm, səni çox – çox sevirəm!
Fotoşəkili öpdü. Öz sevgisi qarşısında borcunu yerinə yetirdi. Və bu hərəkət sanki ona müəyyən bir rahatlıq gətirdi.
Və sinədə, ürəkdə kədər və sevinc, həsrət və ümüd qarışıq bir hisslə yaşamağa davam etmək olar…
Günahsız və sadəlövh, işıqlı mehriban gənc ürəyi …
8-ci hissə
Orta məktəbi medalla qurtardı bizim Nastya. Sənədlərini universitetin hüquq fakültəsinə verdi. Asanlıqla da qəbul oldu. Narahat olmağın da bir mənası yox idi, Nastyanın köməyində bir qızıl medal var idi və ona görə də bircə imtahandan keçməli idi. Hər şey onun istədiyi kimi də oldu.
Hər ikisinin sevincləri hədsiz idi. Viktor, bu hadisənin şərəfinə kiçik bir ziyafət təşkil etməyi təklif etdi, Nastya qəti şəkildə etiraz etdi.
Universitetdə oxumaq onun üçün çox asan idi. Orada da Nastya əlaçı oldu. Buna görə qrupun böyüyü təyin edildi. Çiyinlərinə düşən bu yük demək olar ki, bütün təhsil proseslərinin nəzarətini nəzərdə tuturdu.
Bəzən, işlər uzun olurdu, Nastya evə gecikirdi. Olurdu ki, bəzən qrup yoldaşları yığılıb, oğlanlı-qızlı Nastyanın yanına, evinə gəlirdilər. Nastyanın 17 yaşı tamam olamağı münasibəti ilə Viktor ona bir maqnitofon verdikdən sonra, bəzən musiqini işə salardılar.
Universitetin birinci kursunu çətinlik çəkmədən uğurla başa vurdu, ikinci kursa keçdi.
Artıq, 18 yaşı gəlib yetişirdi.
Nastya doğum günü tarixinin yetişməyindən bir həftə əvvəl Viktora xəbərdarlıq etdi, icazə istədi.
— Mümkünsə balaca bir şənlik təşkil edək. İcazə versəydin, tələbə dostlarımı dəvət etmək istərdim.
— Nastenka, çox şadam ki, dostlarınla ad gününü keçirmək istəyirsən! Ürəyin necə istəyir, elə də olsun, düşündüyün kimi et. Nə lazımdır, edəcəyik. Hər şey ən yüksək səviyyədə olacaqdır.
Alınacağı lazım olan ərzaqlardan ibarət bir siyahı hazırladı, Viktorla birlikdə çıxdılar şəhərə. Hər şeyi alındı. Səhər duran tək, hazırlaşmağa başladı. Günortadan sonra Viktorun bacısı da gəldi, Nastya ilə verdilər əl-ələ.
— 8-9 nəfər qonağımız olacaq, birdə ki, biz üçümüz. Yəqin ki, böyük otaqda toplanmaq məcburiyyətində olacağıq, — Viktorun otağına işarə ilə dedi. — Bir belə adam mətbəxə, ya da, mənim otağıma yerləşməzlər.
-Təbii ki, 2×3 m olan otaq qonaq qəbul etmək üçün uyğun deyil. Ona görə də, böyük otaq var. Əgər, orada da darısqallıq olarsa, mən özüm də bir az sizinlə oturandan sonra aşağıya-öz evimə düşərəm ki, qonaqlar üçün daha çox yer olsun. Hətta, Viktor da mənimlə düşüb gedə bilər!- bacı dedi.
Nastya təmizlədiyi kartofu bir kənara qoydu, ona tərəf döndü, uzun müddət baxdı, görünür sözləri seçirdi. Axır dedi:
— Belə sözləri deməyin, xahiş edirəm! Mənim kənar qonaqlara elə bir elə də ehtiyacım yoxdur. Əgər siz belə etsəniz, sadəcə bütün qonaqları yola salacağam həmin an, şənliyi keçirməyəcəyəm. Ya da ki, …qonaqları tərk edib mən də sizinlə gedəcəyəm!
Nastyanın son sözlərindən sonra hamı birlikdə güldü.Keçdilər zarafata…
Artıq günəş zeniti ötmüş, vaxt axşam üstünə yaxınlaşırdı. Nəhayət bütün qonaqlar gəldilər. Nastyanın tələbə yoldaşları, 8 nəfər qız və oğlan .
Məclisin abi — havası çox xoş idi. Sanki bir böyük ailə idilər, yığılmışdılar bayram şənliyinə. Bugünkü ad günü Nastyanın həyatında ən əyləncəli, ən şad bir gün idi. Hər şeyə sevinirdi uşaq sadəliyi ilə. Üz-gözündən fərəh yağırdı.
Bayram tədricən sürət yığırdı. Qonaqlar səbəbkarın ünvanına çox isti, xoş sözlər deyir, səmimi arzularını bildirirdilər.
Nastya maqnitofonu işə saldı, vals çaldı. Viktora tərəf yaxınlaşdı, bilirdi: Viktor, valsı çox məharətlə rəqs edir. Nastya hələ kiçik ikən, Viktor ona vals rəqsi etməyi öyrədirdi. Viktor başa düşərək, ayağa qalxdı. Qarşı-qarşıya dayandılar. Viktor sol əli ilə Nastyanın sağ əlini götürdü əlinə. Rəqs etməyə başladılar. Hamı onlara baxırdı, hərəkətləri zərif idi. Deyəsən, yerə dəyməyirdi onların ayaqları, hər ikisi də havada incəliklə sürüşürdülər.
Nastyanın burada olan iki yaxın rəfiqələri öz aralarında pıçıldaşdılar: «Onlar dünyanın ən gözəl cütüdürlər!»- dedi birisi. İkinci qız əlavə etdi: «Və ən xoşbəxt insanlardırlar! Çox təəssüf ki, bizim onları indi təbrik edə bilməyimizə icazə yoxdur!»
Bu bayramın, bu şənliyin əsl səbəbi buraya yığılanlar arasında Nastyanın özünü hesab etməsək, daha üç nəfər bilirdi. Bu iki rəfiqə, bir də, Viktorla qonşu oturmuş, enli kürək, sarışın oğlan, qızlardan birinin nişanlısı. Nastya sirrini onlara etibar etmişdi …
Bayram davam edirdi. Ömrü boyu heç vaxt bir oturmaqla bir stəkandan çox içki içməyən Viktor bu gün bu qaydanı pozmuşdu. Bu işdə masa arxasındakı qonşular ona “kömək” etdilər. Axır, Viktor başa düşdü ki, dayanmağın vaxtı çatıb, artıq sərxoşlaşıb. Qalxdı ayağa, içməyi qurtarmaq, stolun arxasından çıxmaq lazım idi. Nastya göz altı onu seyr edirdi. Onunla birgə ayağa qalxdı, əlindən tutaraq, kiçik otağa apardı və yatağa uzatdı. Qonaqların yanına qayıtdı. Bir azdan məclis başa çatı, qonaqlar vidalaşaraq, getdilər …
9-cu hissə
Kim sevilmək istəmir? Hamımız istəyirik ki, bizə, bizim istəyimizə hörmətlə yanaşsınlar, başa düşsünlər bizi. Bəzən ürəkdən gələn bu istək, bu arzu şüurumuzun əksinə də ola bilər. Axı, ürəyə əmr etmək olmur!
Olur ki, hansısa bizə xoş olmayan həyat şəraiti bizi üstələyir, əl-qolumuzu bağlayır.
Bu şəraitin yaratdığı sıxıntılar elə həddə çatır ki, biz ayılırıq. Bəzi şərtlərin ağırlığı altında olduğumuzda birdən başa düşürük, nə qədər bizə doğma ola biləcək hansısa qəlbin istiliyindən, məhəbbətdən məhrum olduğumuzu anlayırıq. Bəzənsə, ayılmağımız onda baş verir ki, bu istilik bu məhəbbət bizi çoxdan tutub qolları arasında, bizsə, sadəcə görməmişik. Cavab verməyin, layiq olduğu diqqəti verməyin vaxtı çoxdan yetibmiş. Bax, onda tam oyanırıq, az qala, özümüzü başqa bir dünyada tapırıq. Və … gerçək yaşamağa başlayırıq. Sevgimizin yerli-yersiz, haqqlı, ya-haqqsız olduğunu düşünmədən.
Axı, o, məhəbbət onsuz da kordur! Qarşıda nələr var! Hansısa qanunlar, yazılanlar və yazılmamış qanunlar. Nə olsun… Və bu andan başlayırıq əsil ömür yaşamağa! Düşüncə, ağıl istirahət edir, xoşbəxt bir ürək sevgi okeanına baş vurur.
Nə yaş, nə yer-məkan, nə də, “qayda-adət” adlanan süni sərhədlər sevgi üçün bir maneə deyil. Və çox vaxt yalnız Sevginin özü bu hərəkətlərinə, atdığı addımlarına haqq qazandıra bilər…
İlk hiss etdiyi yumşaq və xoş ətir oldu. Gözlərini açdı, qucağında, sinəsinə sıxılaraq çılpaq bir qadın şirin yuxu içində idi. Viktor gözləmədiyi və başa düşə bilmədiyi bu səhnədən təəccüblər içərisində diksindi və bununla da sinəsində şirin-şirin yatan gözəli oyatdı.
— Sabahın xeyir, Viktor, əzizim, sevgilim! – deyərək Nastya,Viktorun sinəsinə daha bərk qısıldı.
— Nastenka! .. Mən nece belə … axı, sən niyə..? – Viktor qırıq-qırıq səslə nəsə demək istədi. Arada sükut yarandı.
Nəhayət, Nastya danışdı:
— Biz səninlə razılaşdırdığımız şərtləri yerinə yetirdik! 4 il əvvəl sən demişdin: «Nastenka, 18 yaşın tamam olacaq, sən yetkin, müstəqil olacaqsan, o zaman qərar verəcəksən! Hansı qərarı verəcəksən, hansı yolu seçəcəksən, demək, elə də olacaqdır!» Mənimsə dünən 18 yaşım tamam oldu. Və, əzizim, məni sevdiyini bildiyim üçün bunu etdim! Bundan sonra sən və mən ər və arvadıq! Həyat yolumuz birdir! — Nastya bir müddət dayandı.
Viktorun daxilində iki fərqli qüvvələr vuruşurdu. Barrikadanın bir tərəfində yazılmamış qanunlar, adət və ən-ənələr, maneələr, digər tərəfində isə gözəl, sözünün üstündə durmağı bacaran, doğrucul və qətiyyətli Nastya, onların qarşılıqlı sevgiləri dayanmışdı. Gücü qarşısında heç bir maneə tanımaq istəməyən təmiz, gözəl bir sevgi idi bu sevgi.
Nastya davam etdi:
— Mən səni sevirəm, on ildən çoxdur bu sevgini yaşayıram. Ürəyim, həyatım bu sevginin içindədir. Bunu yaxşı bilirsən! Mən səni sevdiyimi heç vaxt heç kimdən gizlətməmişəm! Həyatımda sevdiyim ikinci kişi sənsən. Birincisi, mənim atam, mənim yaraşıqlı, mehriban, sevimli atam! İkinci dəfə sevdiyim insanım isə sənsən Victor, mənim mehriban Viktorum, gözəl, ağıllı Viktorum! – Ara verdi yenə danışığına.
-Victor! Mən səni nə doğma, nə də ögey ata kimi sevməmişəm. Bir qadın öz idealını, öz kişisini necə sevə bilərsə, mən də səni elə sevirəm! Sən özün deyirsən ki, mən gözələm, zərifəm, ağıllıyam, pis əməllər mənim adımda yoxdur. Özümü verirəm sənin ixtiyarına: ürəyim-ruhum, bədənim, gələcəyim, sənin ixtiyarındadır. Al məni və apar arxanca. Hara desən, hara aparsan — oraya gedəcəm.
Yatağında yorğanın bir ucunu üstünə ataraq dikəlib oturdu və davam etdi:
— İndi səndən qəbul edəcəyin qərarı gözləyirəm! Deyərsən: get — mən o dəqiqə çıxıb gedəcəm! Bir daha heç vaxt və heç bir yerdə mənim haqqımda eşitməyəcəksən, görməyəcəksən məni. Başqa qərarın olacaq, “qal” deyəcəksən, mən qalacağam. Və mənə evləndiyin üçün heç vaxt, eşit, heç vaxt peşiman olmayacaqsan! Yenə deyirəm, heç vaxt, neçə ki, yaşayıram bu həyatda, neçə ki, ürəyim çırpılır sinəmdə, seçiminə görə peşiman olmağına, heyfislənməyinə səbəb olacaq bir hərəkət olmayacaq mən tərəfdən.
Nastya susdu. Dəqiqələr keçdi, Viktor qalxıb, onunla yanaşı oturdu, qollarını çiyinlərindən qucaqladı və dedi:
— Nastenka! Artıq özümə müqavimət göstərməyə mənim gücüm yoxdur! Artıq səni sevməyimi qadağan edə bilmərəm özümə! Sevimli gözəlim mənim! Mənim Nastenkam, bu gün mənim ikinci doğum günümdur! Səninlə yaşayıram, səninlə nəfəs alıram! Mən dünyanın ən xoşbəxt insanıyam!
Nastya onun sinəsinə sıxıldı, ağladı. Həmişə olduğu kimi sakitcə ağlayırdı, göz yaşları səssizcə axırdı. Ancaq bu göz yaşları sevincin və xoşbəxtliyin təsiri ilə axan göz yaşları idi, böyük Məhəbbətin, gələcək xoş günlərin müjdələri idi bu göz yaşları.
10-cu hissə
… Bazar günü idi, Nastya oxumurdu. Viktorun da bu gün istirahət günü idi. Günortadan keçmişdi. Nastya divanda oturmuşdu. Victor onun qarşısında dizi üstə duraraq, sevimlisinin dizləri üstə qoymuşdu. Nastyanın incə barmaqları onun başını sığallayır, saçlarına barmaqları ilə daraq vururdu.
Victor ilə Nastya arasında unikal bir münasibət formalaşmışdı. Bu münasibət qarşılıqlı hörmət, ehtiras, anlayış və gözəl sevgi qarışığından formalaşmış, misilsiz gücü və gözəlliyi olan bir varlığa çevrilmişdi. Bu ecazkar varlıq onları tək cismən deyil, həm də mənəvi olaraq elə birləşdirmişdi ki, bu iki nəfərin vücudunda sanki yeganə ruhun sahiblik etdiyini düşünmək olardı.
Viktor üçün Nastyanın hər addımı, danışığı, istənilən formada təması sözlə izah oluna bilməyən bir xoşbəxtlik idi.
Nastyanın Viktora yönəlmiş baxışılarında isə ərinə-sevimli insanına qarşı sonsuz hörmət, məhəbbət və yenilməz qürur sahiblik edirdi.
Nastya indi ərinə son günlərdə universitetdəki müəllimlərin birinin köməyi ilə qəyyumluq orqanlarında özünün sənədləri ilə bağlı hüquqi problemləri necə yoluna qoyduqları barədə danışırdı. Əlbətdə, “get-gəl” çox oldu, amma indi hər şey qaydasındadır, bütün suallar həll olunub.
Viktor ayağa qalxdı və onunla yanışı oturdu.
— Nastenka, indi evliliyimizi qanuniləşdirməliyik. Ondan sonra isə, toy olmasa da, bir bayram ziyafəti təşkil etmək lazımdır!
— Bəli, əzizim! Çox yaxşı, dediklərini etmək lazımdır. Bilirsən, Viktor, nə düşünürəm? Yadındadırmı, bir dəfə sən bizim 1.5-lıq mənzilimizin daha geniş mənzilə dəyişə bilməyimizi arzuladığın barədə söyləmişdin. “Dəyişdirə bilsəydik pis olmazdı!” demişdin?
— Bəli, xatırlayıram. Geniş iki otaqlı mənzilə dəyişsəydik rahat yaşayardıq.
— Bax, sənin bu sözlərini nəzərə alaraq, mən çox maraqlandım və uyğun bir variant tapdım. Bir nənənin gözəl mənzili var. Ev təzədir, mənzil ayrı-ayrı girişi olan iki otaqlıdır. Mətbəx böyükdür. Yeri də çox uyğun rayondadır. Əlavə ödəmək üçün pulumuz var. Mən bir az yığmışam, sən də əlavə edəcəksən.
Mənzil mübadiləsi ilə bağlı işin gedişi Viktorun xoşuna gəldi. Nə olursa olsun, Viktorla Nastya özlərini necə aparsalar da hərdən onların qulaqlarına qonşuların arasında olan dedi-qodu və qınaqlargəlib çatırdı. Bir neçə dəfə özü eşitmişdi. Bu barədə Nastyaya heç nə demədi. Ancaq bilmirdi ki, Nastya məhz bu qonşuların dedi-qodularından Viktoru uzaq tutmaq xatirinə mənzillərini dəyişdirmək istəyir. Nastya özü heç vaxt heç kimdən heç nə gizlətməmişdi, Viktorun qohumu olmadığını və onu sevdiyini söyləməkdən heç vaxt çəkinməmişdir. Universitetdə, birinci kursdan etibarən bütün dostları bilirdi: Viktoru sevir və 18 yaşı tamam olan kimi onlar evlənəcəklər. Binanın həyətində isə insanlar fərqlidir, hərənin bir cür münasibəti var, söz-söhbətlər də müxtəlif olur. Viktoru bu dedi-qodulardan uzaq tutmaq daha yaxşı olardı.
Elə həmin gün həmin evin sahibəsi qoca qarının yanına getdilər. Bir daha, diqqətlə o mənzilə baxdılar, nənəni gətirərək oz mənzillərini göstərdilər. Qarı ilə əlavə ödəniş barədə razılaşdılar.
İki həftə sonra Viktor və Nastya, artıq yeni mənzildə yaşamağa başlamışdılar. Köçdükləri gündən bir həftə sonra bir toy şənliyi təşkil etdilər. Viktorun dostları, Nastyanın tələbə yoldaşları və dostları dəvət edilmişdi. Qonaqlarla üzbəüz, masanın başında iki xoşbəxt insan, iki sevimlilər oturmuşdular. İllərlə bu xoşbəxt saatı səbrlə gözləyə bilən gözəl Nastya və onun bəxtəvər Viktoru …
Epiloq
1
Artıq 21-ci əsrdir. Doğulduğumuz, yaşayaraq sevdiyimiz, bizi böyüdən böyük bir ölkə daha yoxdur. Və indi dəyərlər də fərqlidir…
Telefonun zəngi çalındı. Krasnoyarskdan vaxtilə bir yerdə işlədiyim köhnə bir dostum var idi, o idi zəng edən. Salam verdim.
— Bizim Qoca Viktoru xatırlayırsanmı? – soruşdu dostum.
— Əlbətdə xatırlayıram!
— Dünyasını dəyişib, sabah onu dəfn edəcəyik.
— Səhər orada olacağam! — cavabını verdim.
Achinsk Krasnoyarskdan 170 km aralıda yerləşir.
Səhər 9-da orada idim. Hələ də öz gözəlliyini itirməyən Nastya məni tanıdı. Uzun illər keçməsinə baxmayaraq.
— Mənim Viktorum getdi! Yoxdu daha sizin Qocanız- dedi Nastya.
Viktora son mənzilə yola saldıq. Nastya ağlayırdı. Həmişə olduğu kimi sakitcə,
səssizcə ağlayırdı.
2
… Viktorun dünyadan getdiyinin 40-cı günü idi. Yad etmə mərasimi keçirilirdi. Nastya özü axtardı, anım üçün bina tapdı. Hər şeyin, yeməyin, qulluq edilməyin lazımı qaydada olmasına özü nəzarət edirdi. Xatirə məclisi başa yetəndən sonra, oğlunu da götürərək, onun avtomobilində son dəfə qəbiristanlığa baş çəkdi. Viktorla uzun- uzadı danışdı. Nəsə söylədi, nəsə soruşdu…
Qayıdarkən yolda oğluna dedi:
— Gecə atan gəlmişdi. Nəsə, qəmli idi. Məndən, ondan ötəri darıxırammı, sual etdi. Cavab verdim ki, «Darıxıram!» Sonra Viktor məni qucaqladı, öpdü və səssizcə döndü, getdi.
— Olur ana, — oğlu ona cavab verdi.
— Xeyr, oğlum! Yəqin onun yanına getməliyəm. Bəlkə də bu gecə!
— Qurtar, ana! Ağlına nə gəldi, danışma! – hirslə dilləndi oğlu və birdən susdu, keçmişi xatırladı!
Yaddaşımın dərinliklərində haradasa, nə vaxtsa atasının yarı zarafat, yarı ciddi dediyi sözləri xatırladı. «Anan məndən cəmi 40 gün çox yaşayacaq. Qaraçı qızı təyin edib bizə bu işi.»
-Belə də cəfəngiyat olar? — ucadan dilləndi.
Evə gəldilər. Hər şeydən danışdılar, keçmişi xatırladılar. Bir-iki saat sonra Nastya oğluna məsləhət gördü:
— Get oğlum, evinə, dincəlmək istəyirəm. Və bir az işim var.
— Bəlkə gecə qalam səninlə?
— Yox, bala. Evinə get.
Oğlu ayaqqabını geyərək astanada dayandı. Ayrılmaq istəyəndə Nastya onu dayandırdı. Qalxıb yaxınlaşdı, bərk-bərk qucaqladı. Bağrına sıxıb onu öpdü. Nastyanın gözlərində yaş var idi.
— Sənə nə olub, ana? Sən məni qorxudursan, qoy qalım səninlə!
— Yox, yox! Get, uğurlar sənə, bala!
Oğlunu yola salıb, qapını bağladı. Evə nəzər saldı. Həmişə səliqə-səhman höküm sürən mənzilə yenidən əl gəzdirmək fikrinə düşdü. Sildi, süpürdü, güllərini suladı. Artıq gecə idi. Yerinə uzandı. Sonra nəsə düşünüb, ayağa durdu. Viktorun zalda asılmış ən böyük şəklini yerindən çıxardı. Gəlib yerinə uzandı. Viktorun şəklini qoydu sinəsi üstünə. Şəkilə baxdı, çox danışdı şəkillə.
Birdən uzaq və unudulmuş bir hadisəni xatırladı.
…Məktəbdən gələndə həyətdə yıxılmışdı. Aldığı zərbə ciddi idi, dizinin dərisi sıyrılmış, zolaq-zolaq olmuş yara yerindən qan sızırdı. Ağrıdan az qala nəfəsi kəsiliəcəkdi. Onun yıxıldığını görən, həyətdə oturan qoca qadınların səs küyü Viktora çatmışdı. Qaçaraq düşdü həyətə, “Nastenka, şirin ürək parçam mənim, necə oldu belə..?” deyərək, onu qucağına aldı. Pilləkənləri bir anda keçərək mənzilə girdi. Onda Nastya ağrılar içində necə sevinmişdi! Ürəyində arzular etmişdi həmin vaxt: “Kaş, tez-tez yıxılaydım. Mənim Viktorum məcbur olub, məni qucağında evə qaldıraydı. Dizimin də qanı kəsməyəydi. Viktor tez-tez sarıq çəkəydi dizimə”…
Xatirələr, əziz və mehriban insanla keçən həyatı, uşaq evindən bu günəcən keçdiyi yol bir kinoya çevrildi. Keçdi gözləri önündən. Yanında Viktorun yenidən varlığını hiss etdi. Məgər, xoşbəxtlik bu deyildimi? Gözlərini açmadan ucadan dilləndi:
-Viktor, mənim əzizim! Məni Sən xoşbəxt etdin, mənim Viktorum! Mən bəxtəvərəm!..
Səhər, saat 8-də oğlu işə gedərkən yol üstü dönüb, anasına baş çəkmək qərarına gəldi. Qalxıb qapını döydü, çox çağırdı, heç kim cavab vermədi. Yerə düşdü, maşına tərəf qaçdı, ehtiyat açarlar var idi. Açarları götürüb ikinci mərtəbəyə qalxdı. Qapını açıb qışqırdı:
— Ana!
Sükut hökm sürürdü. Yalnız, dəhlizdə divardan asılmış böyük saatın astadan gələn taqqıltısı pozurdu bu dərin sükutu. Oğlu yataq otağını açıb girdi. Nastya çarpayıda uzanmışdı. Bir tərəfində böyük bir ikona (mələk şəkili), digər tərəfində isə Viktorun böyük, gülümsəyən şəkili qoyulmuşdu. Nastya yuxuya getmişdi.
Oğlu anasının əbədi yuxuya getdiyini o dəqiqə başa düşdü. Nastyanın gözəl üzündə təbəssüm var idi. Sevimli Viktoru ilə qovuşduğuni göstərən və bu görüşdən Nastyanın xoşbəxt olduğunu xəbər verən, əbədiliklə vəhdətdə donmuş bir təbəssüm…
