Telefonlarımız bizi izləyir!
İtelefonumuza yüklənən və ilk baxışda ən zərərsiz görünən proqramlar, haqqımızda bir çox məlumat yığa və ötürə bilir. Hər bir dəyərli məlumatların öz müştərisi (sifarişçisi) var.
San-Fransiskodan olan bir İT mütəxəssisi mövzu ilə bağlı öz araşdırmasını aparıb. Bu hərəkətə isə səbəb, Gravy Analytics servisindən onun haqqında müəyyən məlumatların sızması olub. Bu mütəxəssiz-İT-şnik bu nəticəyə gəlib ki, hamımızın (!) ən adi şeyləri belə, yükləmək üçün istifadə etdiyimiz Google Play və AppStore-dən 2000-dən çox proqram istifadəçilər haqqında məlumat toplayır. Aydın olub ki, bu iş — məlumat yığmaq çox vaxt tel. sahibinin və hətta Google Play və AppStore tərtibatçılarının xəbəri olmadan, yüklədiyimiz proqramlar tərəfindən baş verir. “Şpionluq edən” siyahıya müxtəlif proqramlar daxildir: VPN xidmətləri, internet oyunlar, fitnes proqramları, hətta, adi görünən təqvimlər (kalendarlar).
Eksperiment üçün İT mütəxəssisi köhnə, istehsalı dayanmış iPhone 11 götürüb, onu zavod parametrlərinə qaytararaq, yenidən AppleID yaradıb (Bu hökməndir. AppleID- istənilən proqramı köçürmək üçün hesab qeydi – rusca учетная запись). Bir ədəd proqram köçürdüb. Eyni zamanda, o, parametrlər vasitəsilə geolokasiyaya “qadağa” qoyub (geolokasiya- hamıda var). Qoyduğu qadağa kömək etməyib. Məlum olub ki, yüklədiyi proqram – telefonda qadağa qoysa da- UnityAds adlanan analitik xidmət mərkəzinə icazəsiz məlumat göndərir. Məlumatlar içində cinslik, geolokasiya, hansı vaxt tel. açılır-bağlanır, istifadəçinin nauşnikdən — qulaqlıqdan istifadə edib-etməməsi, ekran parlaqlığı, akkumulyatorun halı, telefonun yaddaşı -RAM miqdarı və il.. Proqramçı deyir ki, bütün bu məlumatlar hədəflənmiş reklam üçün lazımdır. Bir neçə misal da gətirir. Birisi, məsələn, taksi firmaları telefonu zəif olan istifadəçi üçün səfərin qiymətini kəskin artıra bilər. (Kliyent düşünür ki, zaryadkam qurtarsa, taksi tapmayacam).
Ən maraqlısı isə bu olub ki, İT mütəxəssisi eksperiment etdiyi telefonuna Facebook (o cümlədən, METAnın məhsulları Instagram, WhatsApp) yükləməsə də, sosial şəbəkəyə telefon və sahibi haqqında məlumat ötürülməsi olub.
Oğlan onu da öyrənib ki, UnityAds vasitəsilə şəxsi məlumatlar çoxsaylı digər xidmətlərə, sonra isə məlumat brokerlərinə göndərilir.
Hər bir telefonda, kompda olan MAID identifikatoru barədə isə çoxları bilir. Reklamçılara xidmət edən bu proqram vasitəsilə telefon istifadəçisinin cinsini, yerini, ölkəsini, brauzer proqramının dilini və bir çox başqa xırda şeyləri öyrənmək olur.
P.S. Bəzi dostlar var ki, adi balaca “ağ-qara” tel.-n istifadə edir. Düz də edirlər, fırıldaq proqramlar onlara yaxın düşə bilməz.
