TƏRCÜMƏ EYFORİYASINDA
https://losman.ru/x%c9%99zan-jurnali-66-pdf/
Dünyada sonsuz sayda millətlər, xalqlar, etniklər, tayfalar mövcuddur. (Millət olduqlarını iddia edən xalqlar, xalq olduqlarını iddia edən etniklər ucbatından bunu sonsuz sayda qeyd etməyə məcburuq. Hərçənd ki, statistikada millət və xalqların sayı bəllidir). Deməli, dillər də sonsuz saydadır.
Adətən, qonşu xalqlar bir-birinin dilinə, adət-ənənəsinə, həyat tərzinə daha maraqla yanaşır. Yoxsa Cənubi Amerikanın cəngəlliklərində vurnuxan bir tayfanın nə dərdinə qalıb ki, Rusiyanın Uzaq Şərqində maral otaran naqaylar, çukçalar qışın oğlan çağında burnunun suyunu kürkün sol qoluna silir, yoxsa sağ qoluna? Bəli! Deyim xətrinə bunu vurğulamıram. Həqiqətdə də belədir. Xalqlar bir-birinin həyat tərzi ilə necə maraqlana bilərlər? Əlbəttə ki, ədəbiyyat üzərindən.
Uzaq keçmişdə belə səyyahlar gündəlik yazarmışlar. Həmin “Gündəlik”lər bu gün də tədqiqat hədəfi kimi öyrənilməkdədir.
“Tərcümə nədir?” deyə Google-də axtarış aparsanız, YUNESKOnun bu tövsiyyəsi qarşınıza çıxacaq.
-“Tərcümə” ədəbi, elmi, yaxud texniki əsərin – orijinal əsərin və ya tərcümənin kitab halında, jurnalda, dövrü nəşrdə, yaxud hər hansı digər formada dərc olunmaq, yaxud teatrda tamaşaya qoyulmaq, kinoda, radio verilişlərində, televiziyada və ya hər hansı digər vasitələrdə istifadə edilmək üçün nəzərdə tutulmasından asılı olmayaraq – bir dildən başqasına çevrilməsi deməkdir.
Sözümün mustafası budur ki, tərcümə bir millətə, xalqa xas olan hər nə varsa, yazılmış ədəbi nümunənin başqa millətin aydını, başbiləni, tərcüməçisi vasitəsilə həmin dilə çevrilməsidir.
İndi bütün dünya tərcümə eyforiyasındadır. Tərcümə dəb halını alıb. Oxucular da tərcüməyə meyllidirlər. Bu, onlara dərman kimi aşılanıb, yoxsa zamanın gərdişindən yaranıb, bəlli deyil. Hər halda müşahidələr bunu göstərir. Əlində kitab gəzdirən beş adamdan dördü tərcümə oxuyur. Yaxşıdırmı, pisdirmi, bu, başqa müstəvinin göstəricisidir. Real görünən isə odur ki, oxucu tərcümənin eyforiyasından gicəllənib, yəni, onun təsirindən hayıl-mayıl olub. Qoy olsun. Bəlkə xeyir bundadır.
Ən xoş arzularla:
Əli BƏY AZƏRİ, baş redaktor
YATMAĞI, YEMƏYİ…
OXUMAMAĞI...
https://losman.ru/x%c9%99zan-jurnali-67-pdf/
Kitab oxumaq sıradan çıxarılan kimi ölkədə plastik cərrahların sayı artmağa başladı Ənənəvi olaraq növbəti dəfə may ayının 24-dən 31-nə kimi Bakı şəhərində IV türk dünyası ədəbiyyat və kitab festivalı keçirildi.
Festivalda hər gün bir millətin mədəniyyət və ədəbiyyatına həsr olunmuş proqramlar keçirildi. Eyni zamanda nəşriyyatlar öz məhsullarını satışa çıxartdı. Azərbaycan Yazıçılar Birliyi isə öz üzvləri üçün məhsullarını — əlbəttə ki, kitabları nəzərdə tutulur, nümayiş etdirmək şansı yaratdı.
Kitab festivalı elə eybəcərlikləri üzə çıxartdı ki, deyiləsi deyil.
Əgər ötən əsrin doxsanıncı illərində Azərbaycanın otuz ildən sonra belə bir acınacaqlı vəziyyətə düşəcəyini desəydilər, heç kim inanmazdı. O vaxt az qala hər bir məktəblinin SSRİ Silahlı Qüvvələrində Komandanların hərbi rütbəsini və soyadını əzbər söylədiyi halda indi oxucu kitabın üzərində gördüyü (oxuduğu yox ha!) sözü hərfləyə-hərfləyə oxuduqdan sonra soruşur: “Zabit nədir?” Yaxud başqa bir sual ünvanlayırlar: “Nədən yazmısan?” Əlbəttə, özlərini külünc vəziyyətə qoyan “şair”lər, Elmlər Akademiyasının “alim” işçiləri də belə “oxucu”lardan geri qalmırlar.
“Biz yerli yazıçıların əsərlərini oxumuruq”, deyirlər.
Ölkəmizin uzun müddət baş probleminə çevrilmiş hərb, müharibə mövzusundan isə söhbət açmağa dəyməz. Xidmət boyu Bakıdan qırağa çıxmayan ayağını güclə sürüyərək yeriyən peysərini yoğunadıb qarnını şişirtmiş “polkovnik-leytenant”lar isə utanmadan, qızarmadan irişə-irişə “müharibə romanı bizim nəyimizə lazımdır, qoy, onu müharibədə olanlar oxusunlar” söyləyib qaçırlar.
Azərbaycanı bu günə, bu kökə kim salıb?
“Kəlilə və Dimnə”də yazılıb: “Yatmağı, yeməyi bu dünyada sən, Eşşək, öküzdə də görə bilərsən!” Oxumaq sıradan çıxarıldığından ölkədə plastik cərrahların sayı durmadan artmaqdadı. Yalnız yeməyi düşünən heyvanların çənəsi və sifəti uzanır. Bunun fərqindəsinizmi, cənablar? Övladlarınızın alt çənəsinin günü-gündən uzandığını görmürsünüzmü? Ayda beş manat xərcləyib övladına kitab almayan valideynlər bir müddət sonra plastik cərraha beş min manat ödəyib əməliyyat etdirəcəklər.
Gözləyin, bunu da görəcəksiniz!
Əli BƏY AZƏRİ, baş redaktor
