Münacatda ulu yaradanın qüdrəti, böyüklüyü və onun ilahi keyfiyyətləri, insan təsəvvüründəki ucalığı tərənnüm olunur.
Adına söz deyim, uca Yaradan,
Sən, ey Rəhim olan, həm də ey Rəhman.
Daimi sevgiyə layiqdir ismin,
Möminin dilində ismi-şərifin.
Bütün sevgilərə layiq olan Sən,
Hamının qəlbinə dolan sevgisən.
Verdiyin ağılla çıxaraq yola,
İstərəm yazdığım layiqin ola.
Neçə min aləmin yolunda bir nur,
Bir adın içində cəm, toplanıbdır.
Demirəm bu işin sirrini biləm,
Bu adla yaranıb neçə min aləm.
Ey, uca Allahım, vacibul-vücud,
Sənin varlığına nə lazım sübut.
Kim sübut istəyir, baxsın əlinə,
O Sənin vurduğun möhürlərinə.
Əlimdə möhürün, tutmuşam qələm,
Adına layiq söz kaş, deyə biləm.
Ey uca Yaradan, adına şükür,
Mömin bəndələrin səcdənə çökür.
Kim Səni tanımır, dünyası dardır,
Mübarək ismində nə desən vardır.
Mənəm-mənəm deyib gəlib-gedənlər,
Silinib dünyadan o büt heykəllər.
Bu adın önündə heç nə dayanmaz,
Dayanan olsa da heç kəs inanmaz.
Heç kimə, heç nəyə deyilsən möhtac,
Hər şeyə açarsan varsa ehtiyac.
İsmi-şərifində ən uca qüdrət,
Olmaz başqasına heç zaman nisbət.
Kim nəyi umarsa əl açar sənə,
Yetişər nəsibi hər istəyinə.
Səndəki varlığın uca görkünə,
Baş əyən möminlər durar zikrinə.
Nə gözəl dünyadır Əsmaül Hüsna,
Bu adın zikrini, ey qafil, sına.
Sına ki, qəlbində iman yer ala,
Allah deyə-deyə dilin yorula.
Yenə də qüvvəni Ondan alarsan,
Zənn etmə sən yarı yolda qalarsan.
Çünki o Rəhimdir, əsirgəyəndir,
Anla ki, rəhimlik Ondan gələndir.
Rəhminə güvənib israf eləmə,
Səndən başqasına, min-min aləmə.
Nurundan pay verən o Yaradandır,
Sən hardan gəlirsən, yol haradandır?
“Ol”la yaranmısan, gözlə “Öl”ünü,
Allahı zikr ilə sən yor dilini.
O, aça üzünə rəhmin qapısın,
Qəlbin öz rəhmətin orada tapsın.
Ya Rəbbim! Baxaraq yaratdığına,
İnandım o günün var olmağına.
Bir şübhə qalmayıb o gələn günə,
Bizi bir araya toplayıb yenə.
Hərənin sualın sorar özündən,
Şükür ki, çıxmadın hələ sözündən.
Biz elə bilirik oldu, qurtardı,
Fərqimiz olanı tək barmaqlardı.
Onu da Sən eynən keçmiş halına,
Necə yazılıbsa bizdə alına.
Yenidən qurmağa gücün ki, yetər,
Elə bilirdik ki, olanlar itər.
Sən demə, çürüyən sümüklər belə,
Qiyamət günündə gələcək dilə.
Duracaq ən ali hesab önündə,
Şübhəsiz gələcək o ali gündə.
Kiminə günahı, kimə savabı,
Hərənin özünə görə hesabı.
On səkkiz min aləm, sayı bilinən,
Daimi olan Sən, biz gəlib-gedən.
Sən haqsan, hökmün də bilinir-sonsuz,
İsmi-şərifin sayı doxsan doqquz.
Bizə bilinməyən çoxlu işin var,
Eyhamla bilinər neçə nişanlar.
Qafil könlümüzə salırsa işıq,
Bilinən, biz yarı yolda qalmışıq.
Tək onu anladım, tək onu qandım.
Deməli yersizdi mənim inadım.
Dəli Domrul belə dedi ucasan,
Ucasan, kim bilsin axı necəsən?
Heç kimin gözünə görünməyən Sən,
Ancaq ki, hamının Sən qəlbindəsən.
Mən kiməm, nəçiyəm bəs inanmayım,
Axı ayrısına yoxdur gümanım.
Hər şeyin, hər nəyin bir pənahı Sən,
Açıb üzümüzə bu dərgahı Sən.
Susamış könlümə iman həzzi ver,
Bir versəm, Sən ona min əvəzi ver.
Bir addım gələnə on addım dedin,
Kimə nə lazımdır aradın, verdin.
Fürsətdir, hələlik qələm əlimdə,
Allahım, daha bir dua dilimdə:
Yenə də üzümü tutub Allaha,
Dualar göndərim uca dərgaha.
Rəhmin əsirgəmə ailəmizə,
Bu ulu yurduma, millətimizə.
Sən özün yardım et, hər işimizə,
İman kamilliyi bəxş eylə bizə.
Səndən başqasına yoxdur gümanlar,
Sən desən başımdan gedər dumanlar.
Gücüm çatan qədər durdum vəsfinə,
Sən buna layiqsən, başqa bir heç nə.
Sənin tək sarmadı mənim könlümü,
Sənsən aydınladan ömür-günümü.
Daimi şükürlər gəlir dilimə,
Çox şükür verdiyin fəxrül-aləmə.
Verdiyin hər şeyə dedim mən, şükür,
Təkcə Məhəmmədə görə min şükür!
Ya Rəbbim! Hər şeyi yaxşı bilən Sən,
Bəndə nə dilərsə onu verən Sən.
Hər şeyə “ol” deyə verdin əmiri,
Sənsən bəxş eləyən xeyiri-şəri.
Bilirsən bizə də lazım olanı,
Qəbul et, ya Rəbbim, edim duanı.
Süfrəmə doğrunu, halalı gətir,
“Bu günkü qisməti Sən bu gün yetir”.(1)
Ey Rəsul xətrinə aləm yaradan,
Ən gözəl pay verdin bizə kitabdan.
Dünyanı yaradıb bərqərar etdin,
Adınla bərabər Məhəmməd dedin.
Ən gözəl xətlərlə lövhi-məhvuza,
Yazdığın Məhəmməd varar sonsuza!
Ən böyük elçindir Məhəmməd əmin,
Adında yaraşıq olacaq həmdin!
Həmdinlə şərəfin tapıbdır Allah,
Sənin ünvanına əlhəmdülillah!
Dünya yaranmamış adın çəkmisən,
Üstünə şərəfdən çələng tökmüsən.
Bundan da şərəfli başqa şeymi var,
Bu dünya durduqca tək adı durar.
Bütün bəndələrin qucaqlayacaq,
Taxtın ən alisi Sənindir ancaq!
Ey gözəl Allahın gözəl də adı,
Dilimdə deyəcək sözüm qalmadı.
Ürəkdə təpər var, könlümdə həvəs,
Qələmin gücü də eyləməyir bəs.
Ki, Sənin vəsfinə layiq söz deyim,
Mənim də azacıq açılsın eynim.
Biz adi qullarıq, ibadətinə,
Verərdim, bir ömür olsaydı yenə!
Fəqət, verdiyinə şükürlər olsun,
Boş olan ürəyim sidq ilə dolsun.
Dolsun ki, bir az da mən olum kamil,
Bu ömür sınaqdı, imtahan deyil?
Nə qədər imtahan eyləsən azdı,
Bizdəki ağıl da kükürd tək azdı.(2)
İmtahan günündə suallar asan,
Ancaq çoxunu da bilməyir insan.
Bir adi sualdı, kimsən, nəçisən,
Haradan gəlmisən, hara gedirsən?
Mən bilən, bununla başlayır sorğu,
Bəlkə çoxları da bilməyir doğru.
Bu dünya bir evdir, biz də qonağı,
Bizi yaradan da edər sınağı.
Sən bizə səbir ver, bir az da təmkin,
Çaşmasam, suala cavabım mümkün.
Fəhmimi bol elə, ağlımı da bol,
Bilirəm, önümdə çox çətindi yol.
Hər işdə ağlımın işığı ol Sən,
Düz yolda olmayım mən də ləngiyən.
Ağıl ver, dilimdən düşməsin, Allah,
“Əşhədü ənla ilahə illəllah”.
Əlimdə olanı əlimdən alma,
Diləmədiyin şeyi yadıma salma.
Sənin nəzərindən düşməsin heç kəs,
Düşərsə, bir kimsə qaldıra bilməz.
Hər şeyin sonsuzu Səndədir ancaq,
Sənin son dediyin son da olacaq.
Şərik qoşanların aqibətindən,
Xəbəri soruşun yalnız Kavidən.
“O bizi görmədən tanıyanlara,
Yoluna düzülən çox faydalara”.
Baxaraq ibrəti alın ki, siz də,
Daimi üstünüm yalnız Əzizdi.
Açıq dəlillərlə gəldi Nəbilər,
Əlində kitablar, həm də ölçülər.
Kitabı oxuyan imana gəlsin,
Hər işdə mizanı, ölçünü bilsin.
Ölçülər itərsə ədalət gedər,
Ədalət misalı oldu Peyğəmbər.
Anlatdı olanı, gələcəkləri,
Bu yoldan bir an da dönməyib geri.
Təhdid edənlərə misal olacaq,
Onların cavabın verdi bu sayaq:
Ən böyük bir yolun yolçusuyam mən,
Gedərəm bu yolu əsla dönmədən.
“Mənə versəniz də Günəşi, Ayı,
Olmaz verilənin zərrəsi tayı”.(3)
Ən uca vəzifə mənimdir ancaq,
Əlimdə bir yaşıl rəngində sancaq.
Gəlmişəm, düz yola çağırım sizi,
Açım cəhalətlə bağlanan gözü.
Tanrının bu lütfü bizimçün fayda,
Misallar taparıq biz sonsuz sayda.
Bizə də verdiyin hər bir nemətin,
Həm fayda qaynağı, həm də qüvvətin.
Gələnə, gedənə inanmayanlar,
Verilən andları çətin ki, anlar:
“And olsun deyir ki, biz göndərmişik,
Heç vədə bizə də qoşmayın şərik.”
Ən gözəl adların gözəl düzümü,
Daima dilimdə qoydu sözümü.
Tanrıya məxsusdur ən gözəl adlar,
Siz ona eləyin adlı dualar.
Əsmaül Hüsnanın ilki, əzəli,
Ən gözəl adların o ən gözəli.
Ərəbcə deyilən bir şah kəlmədi,
Əvvəldən sonuna bir məna gəldi.
Bu sözün mənası bilməyir hüdud,
Tanrıya aiddir, “vacibul-vücud”.
Başdakı üç hərflər pozulsa belə,
Yenə də tələffüz xoş gəlir dilə.
Hətta sonundakı bircə hərfin də,
Bəs edər Allahım, səni tərifdə.
Adında son hərfin qalarsa əgər,
Yenə də adını ifadə edər!
Anlaya bildiyim qədərdi Allah,
Bəlkə də zəhmətim hədərdi Allah
Elmi ver, qüvvə ver, artır fəhmimi,
Bağışla, Sən görsən əgər səhvimi.
Sən qələm vermisən, kağız vermisən,
Doğru danışmağa ağız vermisən.
Ya Rəbbim! Bağışla qəbahətimi,
Əsmaül Hüsnaya “səyahətimi”.
Dilim dönən qədər vəsfinə vardım,
Adın gözəlliyi ruhumu sardı.
On səkkiz min aləm, bilinən budur,
Ayrı bir sübuta ehtiyac yoxdur.
Yetər yaratdığın bir şeyə baxmaq,
Səni anlamağa yetməyir idrak.
Başımız üstündə göylərdən çətir,
Məkanın yer deyil, uca göylərdir.
O uca göylərdə vaxtın hesabı,
Yerdən çox fərqlidir, anlayır hamı.
Ən böyük hesabın sahibi Sənsən,
Barmaq hesabını anlayan bizdən.
Tək Sənin dərgahın hər şeydən üstün,
Hər şeydən kamildir, hər şeydən bütün.
Önümə nə qədər nemətlər sərdin,
Bu ehsan bağından nə lazım verdin.
Qara dəmirdə də fayda var bizə,
Çox şeydə yarayır əməlimizə.
Hökmünlə damcılar daşları dılir,
Hər şey bir əmrinlə olur, ya ölür.
Yaranan möhtacdır bir kəlmə “kun”a,
Sənin “öl” dediyin yetişir sona.
Hələ də çıxmayır yolundan heç kəs,
İznin olmayınca yollar gedilməz.
Bizə göndərdiyin çeşid nemətin,
İçində öz yeri sözün, söhbətin.
Sözlər az yeridi, kitablar gəldi,
Nə qədər qaralmış başları dəldi.
Ən gözəl ərmağan sözün, kitabın,
Tək onda toplanıb bizə xitabın.
Oyan, imana gəl, ey insan, ayıl,
Verilən bu ömür olmasın zayıl.
Qəflət yuxusundan ayılan zaman,
İşıqlı yolumu göstərir Quran.
Haqqa tapınmağın ən asan yolu —
Kitab oxuyanın çoxalır ağlı.
Bu kitab açardır axı idraka,
Səni də saracaq gözəl əxlaqa.
Ey bütün elmlərin açarı Kitab,
Nurunla qəlbimdə doğdu afitab.
Gedən yol başlayır sətirlərindən,
Oxu, qurtarasan sən çirkinlikdən.
Sıyrılıb çıxasan qara çirkabdan,
Ən gözəl hədiyyə, gözəl kitabdan.
Xəbərdar olanlar kamilləşirlər,
Dahi olsalar da adiləşirlər.
Hər şeyin sahibin anlayır, bilir,
Ən məhrəm hiss ilə könüllər gülür.
Kitabı oxuyan hər birimizin,
Kamil olmağına verilir izin.
Bir izin odur ki, fərqinə varaq,
Bizə yol göstərir oxunan varaq.
Dünyanın ən böyük alimləri də,
Tapır nicatını sətirlərində.
Olub, olacaqdan olub xəbərdar,
Hər elmin açarı olan kitablar.
Tanrının lütfüdür, oyadır bizi,
Bir çox bəd əməldə yubadır bizi.
Sövq edir doğruya, düzgünə bizi,
Açır qəflət ilə bağlanan gözü.
Adın əzizləyib əziz tutanın,
İdrakı önündə cahil utanır.
Sehrində saxlayır bu adın bizi,
İzin ver tozuna sürtək bu üzü,
Sürtək ki, yox olsun qaranın izi,
Biz açıq alınla zikr edək düzü.
Nə qədər getsəm də qurtarmaz yolun,
Qoy çatsın doğruya bu aciz qulun.
Tək adın önündə acizdən aciz,
Köməyi Sən olan bəndələrik biz.
Şükür məsləhətə, dünyaya gəldim,
Çox şükür, Səni də tanıya bildim.
Şükür ki, Mövlana “gəl” dedi bizə,
Heç bir fərq qoymadı heç birimizə.
İstər yəhudi ol, istər xristian,
Sənə “gəl” sözünü dedilər, İnsan.
Gəl ki, gedənlərin biri də sənsən,
Hər şeyi taparsan gəlmək istəsən.
Bizdə xəta boldu, onda kərəm bol,
Ey insan, sən gəl ki, nicatını bul.
Heç bir şey ummadan dünyalar verən,
Xəyala çox sonsuz ümmanlar verən.
Anla ki, umduğu, söylədiyi nə,
Qulaq as aqillər söylədiyinə.
Sən hər nə istəsən dünyada vardır,
Bunlar da bir zaman qurtaracaqdır.
Başının üstünü əcəl kəsməmiş,
Çalış sona varsın görəcəyin iş.
Yoluna işıqlar tutar əməlin,
Əməldə saleh ol, hər bir əməlin.
Axı hesabı var o son saatda,
Nə var ki, boşuna bu kainatda?
Çalış ki, qəlbində doğsun afitab,
Məcazi mənada bağlanan kitab,
Açıb oxuyanı çox məmnun etsin,
Şübhələr, gümanlar silinib getsin.
Bu, heç də hamıya olmayır nəsib,
Məzmun da, forma da düz nütənasib.
Nəfsinin ağzına basmasan daşı,
Aparar dünyadan günahkar başı.
Bu dünya imtahan meydanı kimi,
Sınağa çəkibdir hər gələn kimi.
Hər ömrün örnəyi, məktəbi vardır,
Yazmağa, pozmağa dəftəri vardır.
Biri səlis xətlə yazar dəftəri,
Biri də qaralar, pozar dəftəri.
Qiymət yazmağa da qalmayır yeri,
Ömrünə kölgədir hər ləkələri.
Sənin əlindədir hər ixtiyarım,
Mustafa nasehdir, yar elə Tanrım!
Yar elə ömrümdə çoxalsın işıq,
Qoyma işlərimiz qalsın yarımçıq.
Hiyləli, bəlağət nə lazım Sənə,
İnandım tək Sənin böyüklüyünə.
Səndəki alilik sadəlikdəndir,
Sadəlik özü də böyüklükdəndir.
Yeganəm və təkim bilərək yenə,
Bütün əzablardan sığındım Sənə.
Sənin lütfün qədər kərəmin boldur,
Sənin göstərdiyin ən doğru yoldur.
Bu yoldan çıxmağı nəsib eyləmə,
Bizim dualardan bezib eləmə.
Bilirəm, istəyi qarşılayansan,
Çox şeylər diləsəm bağışlayansan.
Ən kiçik zərrəyə Sənsən əmr edən,
Ən böyük bəs necə çıxsın əmrdən?
Ən kiçik zərrədən olmuşuq bütün,
Əmrdən çıxmaqdır çətindən çətin.
Sənin varlığını isbata sübut,
Ayrı şey nə lazım, vacibul-vücud.
“Əlimdə ayrı bir sübutum yoxsa,
Yetər ki, dünyada bir mikrob olsa”.(4)
Dünyada bir mikrob var isə əgər,
Sənin varlığını isbata yetər!
Verdiyin ağılla dünyada bu gün,
İnsandır hamıdan şərəfli, üstün.
Ey səbri idraka sığmayan Allah,
Cəzanı sonraya saxlayan Allah.
Əlində hər imkan olsa da yenə,
Cəzanı gec verər suç işləyənə.
Milyon il sınadıq, inandıq bu gün,
“Mürəkkəb sistemdə açılmaz düyün”(5)
Münasib bir şəkil axtaran insan,
Nə qədər uzaqdır belə olmaqdan.
Daimi mühərrik xülyadan başqa,
Bizim bu günlərdə deyildir heç nə.(6)
Göylərdə dolaşan səyyarələrin,
Yolunu nizamlar tək Sənin əmrin.
Yolunu gedərkən anamız Yerin,
Vardır bir hesabı hər santimetrin.
Yerdə bir yumşaqlıq olmasın deyə,
Dağların zirvəsin ucaltdın göyə.
Xülyamız yetməyən səmalar əngin,
Sənsən tək sahibi zərrə, nəhəngin.
Yığıla dünyanın bütün alimi,
Olmaz dərgahının zərrəsi kimi.
Ağıla sığmayan sirlərin varsa,
Cəhdim boşunadır, özümü yorsam!
Bircə böyüklüyün dilimdə əzbər,
Dinimin himnidir Allahu-Əkbər.
Hərə öz ağlının dərəcəsində,
Böyüklük, ululuq tanıyıb Səndə.
Hələ də özünü tanımayan var,
Özün tanımayan Səni tanıyar?
Mülkünün hüdudu, həddi bilinmir,
Hər şey Sənindir ki, hamı istəyir!
Verdiyin ağılı artırsaq da biz,
Səni tanımağa hələ də aciz.
Bir üzü işıqlı, nurlu bir üzü,
Anamız Yer özü əsrardı, düzü.
İmanın həzzindən dolanda gözüm,
Bir az da kəsərli qoy olsun sözüm.
Yaradıb bizə də şərəf vermisən,-
Dünyanın ey insan, əşrəfi sənsən.
Tək adın açardır hər nəyə desən,
Hər şey olacaqdır, əgər istəsən.
Şükür ki, Sən mənə həyat vermisən,
Çox şükür, nöqsandan xali də etsən.
Sən olan ağlımı alma əlimdən,-
Yeni nöqsanlara yol verməyim mən.
Qulaq seyvanından barmağa qədər,
Bir fərqi bilməyən yaşayır hədər.
İkisi bir deyil qar dənəsinin,
Çünki belə olub Sənin istəyin.
Çoxunun fərqi yox qara torpaqdan,
Aləmlər şahısan, ey şahimərdan!
Bizə məlum olan nisbət əlli min,
Yerdəki, göydəki zaman, gərdişin.
Dünyada nə varsa olan, olmayan,
Böyük Yaradandan olub başlayan.
Çox şeyin dərkinə əqlimiz yetər,
Tək Sənin dərkinə hər yollar itər.
Hər şey göz önündə, olduğu kimi,
İdrakım çox şeyin olur hakimi.
Hər şey dərk edilər Səndən savayı,
Sənin tam dərkinə cəhdim havayı.
Elminlə nə qədər güclüysə qolun,
Onun dərkinə ki, yoxdur bir yolun.
Könüllər mülkündə əbədi Sultan,
Heç bir işində də yox zərrə nöqsan.
Bir naxış kimidir idrak olunan,
İdraka varmağa nəqqaş olasan.
Vurulan naxışı anlamaq olur,
Bizə də Nəqqaşı anlamaq qalır.
Sən yorma özünü çox nahaq yerə,
Yumşaq maddələrdən yaranan möhrə.
Mum daşa nisbətən daha yumşaqdır,
Üstünlük daha tez emal olmaqdır.
Daşı da mum kimi işləyə bilsən,
Ondan da möhrələr düzəldəcəksən.
Deməli, dərk edə bilərsən onu,
Nəyin yumşaq, nəyin bərk olduğunu.
Dərk edə bildiyin dərk olunandır,
Bunu nizamlayan o, Yaradandır.
Anlaya bildinmi O nəyə qabil,
Çalış bu sirlərə sən vaqif ol, bil.
Bəs buna görə də sən özünə bax,
Bizdə idrakmı var, Onu anlayaq!
Ona baxmağın da faydası olmaz,
O elə şeydir ki, idraka sığmaz!
Bütün yaradılan gözün önündə,
Yaxşı bax, ağlınla dərk elə sən də.
Yalnız ağlın ilə dərkə vararsan,
Özünü başqa bir cəhdlə yorarsan.
Hər şey keçicidir qoca dünyada,
Bu dünya malına olma aludə.
Hər şeyin əvvəli, həm də sonu var,
Çalış ki, boşuna getməsin vaxtlar.
Əvvəli və sonu olmayan Odur,
Ruhunu sən Onun elmiylə doldur.
Çox adam uysa da belə gümana,
Dünyaya bağlanıb heyranı olma.
O bizim bağlardır qırılıb, solan,
Dünya necə vardı, elə də qalan.
Dünya nemətlərin düşünmək üçün,
Hələ vaxtımız var, hələ də mümkün.
Bir korluq verməyib nemət sarıdan,
Yaxşılıq eləyib bizə Yaradan.
Tək bunlar haqqında fikirləş ki, sən,
Tutduğun yolu da düzgün gedəsən.
Yol olmaz yerlərdə gəzməyə çıxan,
Daha çox o adam, yolundan çıxan.
Haqqın yolundakı ən ali öndər,
Bizə nəsihətlə deyib Peyğəmbər.
“Bir fikrin var isə nemətə yönəlt,
Sən onun zatını bilməzsən əlbət”.
Şəriət sahibi olan Peyğəmbər,
Məlumdur, çox şeydən veribdir xəbər.
Hidayət çırağı kimi gələnlər,
Gəldi, hidayətə uysun bəndələr.
Yolunu tapmağa cəsarət verdi,
Həm Onu dərkə də bir cürət verdi.
Yoxsa nə ixtiyar var idi bizdə,
Biz Onun haqqında deyək bir söz də!
Cəsarət etməyə verib ixtiyar,
Ey bəndə, məni yox, özünü axtar!
Onun idrakına nə sözü desən,
Ey insan, yenə də miskin, acizsən!
Nə sifət yazsaq da Onun adına,
Ən şirin sözün də yetməz dadına.
Ondakı xilqəti, ilahiyyəti,
Ona məxsus olan rübubiyyəti.
Təsvirə dəlalət eləməz sözün,
Ondakı əsrarı görməyir gözün?
Sən doğru tərifə vara bilmədən,
Bəs necə olursan Onu dərk edən?!
Dərgaha layiqmi dediyin sözlər,
Nə qədər acizik İlahi, bizlər!
Nə qədər çoxalıb artsa da elmin,
Dünyanın dərkinə tövhidi bilin.
Tövhidi anlayan, müşrikdən azad,
Elmini Tanrının dərkinə uzat.
Nədir mahiyyəti axı təkliyin,
Nədəndir dünyaya sənin gəlməyin?
Bizdə imkanların bir hüdudu var,
Hər şey tək Onunçün hey mümkün olar.
Çox şey var əlimiz yetməyir ona,
İmkan daxilində nəzər sal buna.
Çox şeyi etməyə çatmayır gücün,
Yalnız Onun üçün hər şeylər mümkün.
Onda böyüklüyə yalnız işarə,
Bilin ki, yenə də təklik, dübarə.
Başqa nə vardırsa qoca dünyada,
Yanaşı duraraq cütdür sırada.
Dünyada nə varsa xislətə görə,
Hamısı ayrılır bil, iki yerə.
Cisim parçalanıb olanda iki,
Ədəd cəmlənəndə olurmuş iki.
Sifət iki cürə edir təzahür,
Mənşəyə görə də ikidir cövhər.
Ya əsli olurmuş, ya da ki, fəri,
Birisi var isə, vardır o biri.
Məkana görə də ikidir hər şey,
Fəzanın, boşluğun anlamına səy.
Edərsən yenə də fəhmin ikiymiş,
Biri ağıl imiş, biri nəfs imiş.
İkiləşə bilən şey—müvazinət,
Biri sürətdirsə, biri ətalət.
Quruluşa görə ikilik də var,
Ünsürlər var isə, maddə olan var.
Hadisə baş versə yenə ikidir,
Məkan da, zaman da bir eynilikdir.
Həddinə görə də iki olan var,
Biri ehtimalıdır, biri qətilik.
Anlama görə də iki olan var,
Azlıq olan yerdə çoxluq da olar.
Dərk etmək baxımı iki cür olar,
Varlığın əksidir axı yoxluqlar.
Boldursa ziddiyyət, həm də əkslik,
Yenə əlamətdə vardır ikilik.
Onlara tək demək olmaz, həqiqət,
Sonunda ikiyə varar əlamət.
Yalnız yaradana xas olur təklik,
Gələn nəbilərdən biz bunu bildlk.
İkilik xassəli olan nə varsa,
Nə qədər möhkəmcə könlümü sarsa,
Heç biri Allahın yerinə keçməz,
İkili olana Allah deyilməz!
Belədir Tövhiddə olan mahiyyət,
Bu uca mahiyyət bundan ibarət.
Tövhiddən xəbəri olan tərsalar,
“Hər şeyin nə isə bir sahibi var”.
Dedi ki,yerinə düşməz bu üçlük,
Biz kəlam anlayıb düz yolu seçdik!
Ürəyə gələn şey deyildir Allah,
Şəriki olmayan bir təkdir Allah.
Hər şey tərəfindən yaradılıbdır,
Tək idi, tək olub, doğulmayıbdır.
Heç kəslə qiyasa yox ehtiyacın,
Ancaq Sən hamının bir ehtiyacı!
Hər şey əmrindədir, müntəzir duran,
Özündən razını Sənsən susduran!
Əmrinə tabedir səyyarələrin,
Çəkirsən hesabın hər bir zərrənin!
Ey insan, ibrəti sən al ki, bundan,
Bu böyük nəhənglər çıxmır yolundan.
Mənəm-mənəm deyən anlamır ancaq,
Səni tanıyanda çox gec olacaq.
Hər yerdə adın var, hər şeydən uca,
Sənsən həyat verən quru ağaca.
Bu sular axdıqca hey durulacaq,
Bir sudan bir dəfə keçilər ancaq!
Hər şey tamamlayır biri-birini,
Gündüzlər gecənin alır yerini.
Sənə bənzəməyə başladıq biz də,
Yüz fikir oyatdıq bu beynimizdə.
Gah cumduq bu yerun dərin qatına,
Gah çıxdıq göylərin yeddi qatına.
Fəqət təkəbbürdən biz coşan zaman,
Nə gözəl anlatdı bunları Quran:
“Suyu qarışmağa qoymayan bizik,
Sizi göylərə də qaldıran bizik”.
“Siz sahib olsanız dərin elmlərə,
Biz izin verərik, qalxın göylərə”.
Fəqət pozulmasın nizamın çoxu,
Pozulsa yaranar sizə də qorxu.
Göylərin sirrini açsaq da ancaq,
Bilmədik nədir bu Bermud üçbucaq.
Bir kimsə dəf edə bilməyir onu,
Yerdə oralardır çox şeyin sonu.
Sudan atəş yarat, atəşdən də su,(7)
Sirrini anlamaq olubdur arzu:
Olsun sözlərimdə kəsər və məna,
Sənin ki, sonsuzdur rəhmin quluna!
Hər şeyi Sən verdin,ey kərəm kanı,
Bir nəfər xətrinə bizə dünyanı!(8)
Bəxş edib bəzədin qızıl gül ilə,
Ona naxış vurdun doğru yol ilə.
Ey tər damcısını qızıl gül edən,
Kimdən narazıdır bu yolu gedən?
Bilirəm bu işin sual-sorğusun,
Tanrı öz qulunu özü qorusun.
Yanlışa yol versəm tutub qolumdan,
Söylə ki, ey qafil, çıxma yolundan.
Hər necə olsa da özün kömək ol,
Qoy olsun önümdə daim doğru yol.
Ya Allah, hər şeyin açarı Sənsən,
Qoyma yarı yolda bu naçarı Sən.
Sanaram çatmışam ömrün yazına,
“Üzüm sürə bilsəm ayaq tozuna”.(9)
Səndən nə gizlədim, cahillik etdim,
Yerində ahıllıq günləri bitdi.
Bu yoldan çııxmağa haqqımız yoxdur,
Bu yolun əvəzi, ayrısı yoxdur.
Qulun Məhəmmədin ümməti mən də,
Bütün nicatımı tapıram Səndə.
Başımı qoymuşam bu haqq yoluna,
Ey Tanrı, rəhm elə aciz quluna.
Mənə nə vermisən yaxşısındandı,
Bilirəm, haqqın öz baxçasındandı.
Vermədiyin varsa ən pisindəndir,
Bəndən bunun üçün şükürlər edir!
Yaxşıya yönəltdin hər əməlimi,
Bir az da çoxalsın bəndənin elmi.
Qolumda güc olsun, başımda ağıl,
Güclü ağıllılar səhv etməz axı!
Sonsuz imtahandan usanmaq olmaz,
Bizi, qaliblərin cərgəsinə yaz!
Bir az səbrim olsun, daimi şükran,
Mənə bunları ver, ey şahi-Mərdan!
Alnımda, əlimdə Sənin möhürün,
Nə qədər alisən, nə qədər dərin.
Ən adi daşlardan ali insana,
Bütün yaratdığın şükrandır sana!
Hər şeyin yaxşısın süfrəyə düzdün,
Vermək istəməsən, istək verməzdin!
Olur ki, bəzən də aşıb həddini,
Bilmirik istəyin biz sərhəddini.
Şükür hər əmrinə, məsləhətinə,
Hər ömür tabedir bir “ol” əmrinə.
“Ol”la olduransan,”öl”lə öldürən,
Bir tər damlasından güllər bitirən.
Hər şeyə elə bir forma vermisən,
“Allah, Məhəmmədi” görə bilərsən!!!
Bar verən ağaclar baş əyir Sənə,
Gələn il barını artırsın yenə.
Günahlar içində boğulan, ölən,
Qafil bəndənin də qədrini bilən.
Səndə kərəm boldu, bizlərdə xəta,
Dualar dilədim dərgaha çata.
Hər əmrin önündə məndən acizi,
Allahım, hələlik görmədim düzü.
Yazımda fikirlər ardıcıl deyil,
Çünki, idrakımız çox yüksək deyil.
Verdiyin hər şeyin hüdudu vardır,
Hüdudu olmayan xam xülyalardır.
Verdiyin elm ilə qalxsaq da göyə,
Kimin nə haqqı var özünü öyə.
Hər şeyin sonunu özünsən görən,
Hər kəsə hər şeyin sonun göstərən.
Sənin varlığının cümləsi əsrar,
Zərrəni anlasaq fəxrimiz olar.
Sən ərşi-əlada tutmusan qərar,
Bundan artığını anlamaq olar?
Hökmü, hakimliyi daim, əbədi,
Hər şeyin həm ilki, həm də mabədi.
Hər kəsin taxtından ucadır taxtın,
Müqayisə üçün dünyaya baxdım.
Səni anlamağa çalışsaq da biz,
Daima yersizdir müqayisəmiz.
Həbibin, Xəlilin, Ruhun, Rəsulun,
Gəldilər bizə də xilaskar olsun.
Hərənin əlində dəftər-kitabı,
Anlatdı Allahım, səndən xitabı.
Çoxumuz yazıya məhəl qoymadıq,
Dünyanın malını toplayıb yığdıq.
Üzümüz tutanda əbədi yola,
Kimdi ayağında corabı olan?(10)
Necə gəlmişdiksə elə də getdik,
Doğulduq, yaşadıq, öldük və bitdik.
Ditdili, milçəyə hökmü yetməyən,
Gördük, nə anladı Səndə hikmətdən.(11)
Təxti Cəmşid ilə, təxti Süleyman,
Müqayisə üçün şair hər zaman.
Misallar gətirir göstərir örnək,
Sənin qüdrətini anlayaq, bilək.
Onlar da bizim tək sıravi bəndə,
Nə qüdrət var isə qaynağı Səndə.
Kamildir Allahım, yaratdıqların,
Səndə böyüklüyə isbatdı Tanrı!
İzninlə adına yazdım bu vəsfi,
Sən adın, bağışla var isə səhvim.
Çünki, qələmimin qüvvəsi azdır,
Sənə məhəbbətlə qəlbimi qızdır.
Sözümün kəsəri tozuna layiq,
Bəlkə də olmadı, bilirəm dəqiq.
Neyləyim, bəlkə də günahdı yazmaq,
Çünki, Sən yazanı olmayır pozmaq.
Əgər günahdırsa bağışla Tanrı,
Qoyma addımlayım günaha sarı.
Ömür başa varıb çatır sonluğa,
Bir varlıq qidadır başqa varlığa.
Şəkil dəyişsə də məzmun eynidir,
Hamı Sən qoyduğun yol ilə gedir.
Yolundan çıxmayır nə Ay, nə Ulduz,
Heç Sən əmr etməsən əriyərmi buz.
Quruyan ağacı yandıran zaman,
Günəşin verdiyi çıxır canından.
Gündüzlər işiqlı olsun deyə Sən,
Bizə nur verirsən göydə Günəşdən,
Gecələr Ayı da çıxarıb yola,
Demisən yolumuz aydınlıq ola.
Sənin dərgahında nə gecə, gündüz,
Vaxtı bilək deyə ayırmışıq biz.
Ey bizə hər şeyi əvəzsiz verən,
Biz necə çıxaq bəs, xəcalətindən.
Çoxunun dilinə dualar gəlmir,
Təkəbbür hissiylə hesabın bilmir.
Halal bəndələrin dilində şükür,
Atdığı addımın hesabın çəkir.
İmanın həzzini doyunca dadım,
Nə qədər sevsəm də Səndən doymadım!
Bizə danışmağa dili vermisən,
Xoş bir çələngi biz,toxuyaq sözdən.
Ya Rəbbim, şükürlər hər istəyinə,
Bizdən aldığına, həm verdiyinə.
Aldığın məsləhət deyilsə bizə,
Verdiyin gərəkdir istəyimizə.
İstəyim canımın sağlam bir ruhu,
Yoxumdur yolundan çıxmağa qorxu.
Çünki, hidayətim Sənin əlində,
Nə çoxdur əməlin sevdiyin bəndə.
Məni o bəndələr yoluna sövq et,
Bununla ruhum da tapa bir şəfqət.
Bəlkə də yadımdan çıxan dua var,
Ancaq Sən istəsən müstəcəb olar.
Nə qədər nəbilər göndərdin bizə,
Hərəsi bir nurdu qaralmış gözə.
Hamısı “gəl” dedi, hidayət budur,
Bu yoldan düzgünü, doğrusu yoxdur!
Ən kamil kəlməni dedi Mustafa,
Ondan başqası da gəlməz bir daha.
…Hər nöqtə başlanğıc, həm də ki, sondur,
Tanrı hər bir sona nöqtə qoyandır.
Başlanğıc Ondadır, Ondadır son da,
Heç bir şey sahibsiz olmur bir an da!
Ey adi bəndəsin şərəfli edən,
Bizdən kərəmini əsirgəmə Sən!
Bəndənin deməyə olanı budur,
Sözümün qiymətin Sən özün qaldır.
Sözümdə mənalar adidən adi,
Məna dolusunu deyə bilmədim.
Şeytanı, yoluma çıxmamış əylə,
Mənə imtahanı Sən özün elə.
Elə ki, yolumun doğrusun tapım,
Daima halala açılsın qapım.
Rəsulun ümmətin ən şərəflisi,
Onu dinləyəcək olan hər kəsin.
Sənin qatındadır hər mükafatı,
Düz yola, doğruya gedənə çatır.
Göylərin və Yerin nurusan, Allah,
Hər şeyə nuru Sən verirsən, Allah.
Bir qəndil kimidir Sənin bu nurun,
Dünya möhtacıdır o ali nurun.
Bir büllur içində parlayan çıraq,
İnciyə bənzəyən ulduz olacaq.
O elə yağdandır, şərq ilə qərbi,
Nə qədər axtarsaq yoxdu rəqibi.
Mübarək ağacdan çıxan o yağın,
Atəş dəyməsə də nur saçır axı!
İşığın nur üstə bir nur kimidir,
Çünki, bütün nurdan o tək, alidir.
Ali məqamların hidayəti Sən,
Kimi istəyirsən nurla süslə Sən.
Hər şey iradəndə, hidayətində,
Ən böyük məqamlar istədiyində.
Belə bir misalı verirsən bizə,
Çarəsi tək mənəm istəyinizə!
Kim nəyi bilirsə o Allahdandır,
Varsa anlamayan, o bir nadandır.
Elmimin, qüvvəmin, gücüm mənbəyi,
Sən özün vermisən mənə diləyi.
Geniş qapıları açmısan ki, Sən,
Yarıyım etdiyim sonsuz diləkdən.
Hər şey təmənnasız düzülüb önə,
Nə qədər diləsək verilər yenə.
Nə qədər sonsuzdur İlahi, rəhmin,
Çarəsiz bəndənin yetməyir fəhmi.
Sanırıq öyrəndik, bitib qurtarır,
Elmin sərhəddini aşır əsrarın!!!(12)
Elmindir idraka sığmayan dəniz,
Var ilə yox ara dolanarıq biz.
Var ilə yox ara—yaşanan ömür,
Sıfırla bir ara, ölçüyə gəlmir!(13)
Elmində İslamın sərhəddimi var,
Nadanlar burada sərhəd arayar!
Nə qədər inkişaf etsə də elmim,
Yenə də dinimə dönürəm, gəlim.
Gəlim ki, ömrümün bu fəsəfəsi,
Yenə də Quranın o gözəl səsi.
Sarsın ruhumuzu afitab kimi,
Bir kitab varmıdır o kitab kimi?!
Oxuyan tərsanı özünə çəkir,
Görür ki, ondadır hər əsrar, fikir.
Nə qədər xoşbəxtdir anlayan, qanan,
Hər elmin beşiyi olan bu Quran.
Sənin kəlamındır dərindən dərin,
Çıxıb sınağından çox əsirlərin.
Könlümə verdiyin fərmana görə,
Gülzara bürünüb bu yan, bu yörə.
Bizim atalara Xəlil örnəyi,
Ver bizim anaya Həcər ürəyi.
İman kölgəsinə tutub üzünü,
Cənnətə döndərsin bu yer üzünü.
Hər şeyə imtahan gözüylə baxsın,
Dilindən imanlı kəlmələr axsın.
Analar atanın sözünü tutsun,
Tək Səni tanısın, özün unutsun.
Özünü unudan tapacaq Səni,
Bu köhnə fikirdir, deyildir yeni.
Tarix sınağından min ildir çıxır,
Tarixin sınağı ağırdan ağır…
Öyünüm süfrəmə yetişir halal,
Verməz ürəyimə bir kədər, məlal.
Bu dünya malına salmarıq tamah,
İsrafa yol vermək günahdır, günah.
…Aç mənim dilimdən düyünü, ya Rəbb,
Anlamın yolunda hər sözüm kövkəb.
Təsirin özündə saxlaya bilsin,
Ey şirin söz deyən, sən şirin dilsən.
Millətin ruhu tək şirindir dilim,
Mən də danışanda qədrini bilim.
Elmimiz az isə gülməsin dostlar,
Təcrübə elmidən çox üstün olar.(14)
Doğrunu deyəndə dilim əyilməz,
Çünki, bir doğruya min yalan dəyməz.
Başımın üstündən ötdükcə anlar,
Dünyadan nə desən gözləmək olar.
Sən ey bəndəsini darda qoymayan,
Döndər təfəkkürü hər boş xülyadan.
Sən çıxar yoluma doğru, dürüstü,
“Əgər yıxılarsam, itirrəm dostu”.(15)
Yenə yıxar olsan, öz səmtinə yıx,
Çirkaba batmayım, batdığım palçıq.
Olsun imtahana yeni nişanə,
Bununçün gəlmişik bu kəhkəşanə.
”Nə qızıl paslansın, nə daş islansın”,
Düşdüyü sınağı anlasın, qansın.
Çünki, imtahanı elərsən Özün,
Həmişə verərsən qiymətin düzün.
Ruhumu sınağa, tarıma çəksən,
Sən məni yenə də düz görəcəksən.
Qəlbimə dolanlar Səndəndir axı,
Bu da yüngül edər çətin sınağı.
Adəm övladıyıq, günahımız var,
Ancaq ümid var ki, Allah bağışlar…
Mən Sənin adını çəkəndən bəri,
Yolumdan çəkilib şeytan leşkəri.
Adı da yadıma düşməyir daha,
Çünki, sığınmışam uca Allaha!
İzahlar:
1.Hacı Mirsultan ağanın duasıdır
2.Dünyadakı nemətlərin kəmiyyətcə ən az olanı ağıl və kükürddür
3.Həzrəti Məhəmmədin (s.ə.v.) İslam dinini təbliğindən, onu döndərmək istəyənlərə cavabıdır
4.Bir avropalı alim: “Heç bir dəlilim olmasa belə, bir mikrobun varlığı Allahın olduğunu sübut üçün mənə yetər”
5.Lütfi Zadə (Lütfi Kərim oğlu Ələskərzadə)
“Mürəkkəb dinamik sistemi bütün parametrlər üzrə optimallaşdırmaq mümkün deyil”
6.Dünya alimlərinin qəti qənaəti: “Daimi mühərrik (perpetium mobile) mümkün deyildir”
7.Hidrogen, oksigen, su…
8.Kainat Həzrəti Məhəmmədin xatirinə yaradılmışdır
9.Beyt Yunis Emrenindir (1240-1320)
10.İnsanlar dünyadan, gəldikləri kimi, əliboş gedirlər
11.Burnuna girən ağcaqanadın öldürdüyü Nəmrud
12.Haqq dərgahının sirri, həqiqətən elmin sərhəddini aşır
13.”Qeyri səlis” məntiqin müddəasıdır: Sıfırla bir arasında kifayət qədər (milyonlarla) kəmiyyət var
14.Əbu Əli ibn Sina (980-1037): “Təcrübə elmdən üstündür”
15.Atalar sözləridir: “Yıxılanın dostu olmaz”, “Qızıl yerdə paslanmaz”, “Daş yağışdan islanmaz”
